صفحه نخست » اجتماعی

نویسنده ای پر رمز و راز به نام "داستایفسکی"

«فئودور داستایفسکی» از برجسته ترین نویسندگان روسیه و حتی جهان به شمار می رود که بسیاری از داستان‏ هایش بازتاب تجربه های شخصی او است. تاثیر آثار داستایفسکی بر نویسندگان و اندیشمندان پس از وی چنان حیرت آور است که برخی از آنان اذعان می‏ کنند روانشناسی را از او آموخته‏ اند.

کد خبر: ۳۷۹۰

تاریخ انتشار:۱۷ مرداد ۱۳۹۵ - ۱۹:۱۵ - 07 August 2016

داستایفسکی در سال ۱۸۲۱ میلادی در مسکو به دنیا آمد. پدرش پزشک و مادرش دختر یکی از بازرگانان مسکو بود. او در سال ۱۸۳۴ همراه با برادرش به مدرسه شبانه روزی رفت و سه سال را در آنجا سپری کرد. فئودور در پانزده سالگی مادرش را از دست داد اما در همان سال آزمون ورودی دانشکده مهندسی نظامی را در «سن پترزبورگ» با موفقیت پشت سر گذاشت و در ژانویه ۱۸۳۸ وارد این دانشکده شد. چند ماه بعد یعنی در تابستان ۱۸۳۹ خبر فوتِ پدرش به او رسید.

داستایفسکی درسال ۱۸۴۹ به اتهام براندازی حکومت دستگیر شد و دادگاه نظامی برای او تقاضای حکم اعدام کرد اما مجازات وی مشمول تخفیف شد و به چهار سال زندان در سیبری و سپس خدمت در قامت سرباز ساده تغییر یافت.

وی پیش از تبعید به سیبری به بیماری صرع مبتلا بود و در سیبری بر شدت بیماری اش افزوده شد. وی پس از رهایی از تبعید، به نقاط گوناگون اروپا سفر کرد و سرانجام در فوریه سال ۱۸۸۱ در اثر خونریزی ریه درگذشت.

از آثار وی می توان به «بیچارگان» (۱۸۴۶)، «خانم صاحبخانه» (۱۸۴۷)، «شب های روشن» (۱۸۴۸)، «نیه توچکا» (۱۸۴۹)، «روستای استپانچیکو» (۱۸۵۹)، «خاطرات خانه اموات» (۱۸۶۲)، «یادداشت های زیرزمینی» (۱۸۶۴)، «جنایت و مکافات» (۱۸۶۶)، «قمارباز» (۱۸۶۷)، «ابله» (۱۸۶۹)، «همیشه شوهر» (۱۸۷۰)، «جن زدگان» (۱۸۷۲)، «جوان خام» (۱۸۷۵) و «برادران کارامازوف» (۱۸۸۰) اشاره کرد.

** الهام پذیری های داستایوفسکی

داستایفسکی به طور کلی از ادبیات روسیه شناخت خوبی داشت. او علاقه ای به نوشته های «لئو تولستوی» و «ایوان تورگینف» نداشت و کتاب برادران کارامازوف را علیه کتاب «پدران و پسران» تورگینف نوشته است. اما «نیکلای گوگول» دیگر نویسنده روس یکی از افرادی است که داستایفسکی از او بسیار تجلیل کرده است. همچنین، داستایفسکی، «الکساندر پوشکین» را روح روسیه و یکی از افرادی نامیده که از نظر سبک نگارش و فهم از جمله افراد جریان ساز در این کشور بوده است.

داستایفسکی روی آثار نویسندگان غیرروسی نیز تمرکز داشته است. «چارلز دیکنز» نویسنده انگلیسی از کسانی است که داستایفسکی شناخت خوبی نسبت به وی داشته و از او بسیار الهام گرفته است. همچنین «اونوره دو بالزاک» نویسنده فرانسوی برای داستایفسکی نویسنده ای ارزشمند بوده است. (1)

آشنایی این نویسنده روس با زبان فرانسه باعث شد که وی به ترجمه رمانِ غم انگیز و رمانتیک «اوژنی گرانده» اثر بالزاک بپردازد که در سال 1843 منتشر شد.

** چهره های انسانی و روان شناختی آثار داستایفسکی

داستایفسکی متفکری است که در آثار خود، وجوه گوناگون انسانی را از دریچه خیر و شر مورد بررسی و واکاوی قرار داده است. قهرمانان و شخصیت های آثارش از نظر ماورایی و زمینی همواره مورد توجه او بوده اند، به نوعی که خواننده در رمان های او با شخصیت ها و نمونه هایی روبرو می شود که از نیروهای متضاد انسانی سرشار است. در واقع این نویسنده روس با وسواس و تفکر و تامل در آنچه واقعیت انسانی است، شخصیت های آثارش را خلق کرده است.(2)

داستایفسکی روانکاو خوبی است اما با «زیگموند فروید»، «کارل گوستاو یونگ» و دیگر روانشناسان بزرگ جهان کوچکترین سنخیتی ندارد. «فردریش نیچه» اعتراف کرده است که هر چه از علم النفس و روانشناسی یاد گرفته از داستایفسکی بوده است. (3)

** سه شاهکار داستایوفسکی

جنایت و مکافات یکی از سه شاهکار داستایفسکی در کنار ابله و برادران کارامازوف به شمار می آید که پس از انتشار، همواره در روانشناسی جهان مورد توجه بوده است چرا که توانسته به خوبی روحیه جنایتکار را پیش و پس از جنایت، توصیف کند. آشفتگی ها، تب ها و هذیان های راسکلنیکف (شخصیت اصلی جنایت و مکافات) و توصیف های دقیق داستایفسکی، مشخصه هایی اند که اگر تاریخ داستان نویسی و ادبیات جهان به آن افتخار نکند، علم روان شناسی به داشتنش می بالد.(4)

«پرنس میشکین»، قهرمان رمانِ ابله است. او همچون داستایفسکی، مبتلا به صرع است. میشیکین با این که عنوان شاهزادگی دارد اما تمام زندگی اش در بقچه ای خلاصه شده است. دکترش او را یک کودک می شمارد چرا که از لحاظ رشد روحی، اخلاق و صفات و شاید از نظر عقل و هوش یک مرد کامل نیست. منتقدان، پرنس میشکین را آمیزه ای از شخصیت داستایفسکی و «دن کیشوت» می دانند. (5)

برادران کارامازوف را بسیاری روح جمعی و روایت کننده زندگی روس ها دانسته اند. داستایفسکی در این رمان خانواده ای روس را ترسیم می کند که از پدری لاابالی و سه پسر به نام های «ایوان»، «آلیوشا» و «دیمتری» تشکیل شده است. ایوان برادر بزرگتر کسی است که به تعبیر «آلبرکامو» نویسنده و فیلسوف، دچار «عصیانی متافیزیکی» شده است و بیش از هر چیز باید او را نماینده «سوسیالیست ها» و «مارکسیست ها» در روسیه آن دوران دانست. دیمتری برادر میانی روحیه ای شوخ و عاشق پیشه دارد، او فکر نمی کند و تنها عشق می ورزد، بدون توجه به این که معشوقه اش او را بخواهد یا نخواهد؛ باید او را نماینده عامه مردم و ملت روس دانست. آلیوشا پسرک نوزده ساله ای است که به صومعه پناه برده و مانند داور، در طول داستان سعی دارد تا خانواده را حفظ کند و بین برادران مصالحه برقرار کند؛ گویی وی نمادی است از جامعه مذهبی مردم روسیه.(6)

** نقد و بررسی

به باور بیشتر منتقدان، کمتر نویسنده ای مانند داستایفسکی در تاریخ ادبیات جهان به چشم می خورد که آثارش بحث ها و منازعه هایی را در روان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه و شاخه های علوم انسانی ایجاد کرده باشد.

اکنون با وجود پژوهش های متعددی که طی بیش از یک سده درباره داستایفسکی، آثار و قهرمان رمان هایش صورت گرفته است، هنوز تمام قسمت های شخصیتِ بغرنج و مسحور کننده او برایمان روشن نشده است. بیشتر پژوهشگران در جست وجوی ریشه های خلاقیت ادبی این نویسنده بوده و این سوال را مطرح کرده اند که آیا بیماری صرع، نوع محیط خانوادگی، شخصیت والدین و ضربه ها و رویدادهای دوران کودکی و نوجوانی از جمله بیماری مادر و از دست دادن زودهنگام پدر، منشاء خلاقیت وی شده است؟ به نظر می رسد می توان ادعا کرد که هر کدام از این عامل ها به نوبه خود منجر به خلاقیت او شده است.(7)

ساختار درونی رمان های داستایفسکی، همچون تراژدی در جامه روایت است. وی تصور ویژه ای از زندگی دارد و زندگی را درامی می داند که هم در سرنوشت فرد و هم در تاریخ جهان به گونه ای اجرا می شود. از چنین تصوری، به خودی خود نمادگرایی ذاتیِ «روایت- تراژدی» برمی آید.(8)

برخی بر این باورند که سبکِ شخصی داستایفسکی در ادبیات داستانی، به نوشته هایش جان می هد. او در زمانه ای که هنوز دوربین و سینما به عرصه وجود پانگذاشته بودند، یک تنه کار دوربین، گریم، صحنه سازی و تدوین را نیز برعهده گرفته و با بیان کوتاهش، تاثیرگذارترین رمان های روسیه و زمانه خود را ساخته است.(9)

تولستوی بر این باور است که شخصیت داستان های داستایفسکی همه به یک زبان سخن می گویند و همیشه کاری را می کنند که از آنان انتظار نمی رود.

سایر اخبار

خرازی: آقای شریعتمداری! تا روز اخر از احمدی نژاد دفاع می کردید / او با شارون عکس انداخت / شریعتمداری: اولین منتقد احمدی نژاد بودیم

پسر تهرانی، دختر شهرستانی را بیهوش کرد و هنگام اذیت و آزار از او فیلم گرفت

برنده دعوای "انصار" و "بازیگران" بر سر لباس کیست؟/ بازار، تو را می‌خواهد!

ادعاهای نادرستی که حسین شریعتمداری در مناظره دیشب تلویزیون مطرح کرد+سند

تولید دارویی برای سرطان ریه+عکس

کنار مهران غفوریان در عکس جنجال ساز چه کسی ایستاده بود؟/از همسرم عذرخواهی می کنم

شیردادن آهو وسط جاده! +عکس

همسر مهناز افشار ممنوع‌الخروج شد

بازداشت حسن عباسی و توضیح اژه‌ای در خصوص وثیقه

هیچ شبکه‌ای حاضر به پخش این فیلم نیست / لطفا شبکه‌های ماهواره‌ای رایگان پخش کنند