در میان جنگ‌شناختی، چگونه باید باشیم؟

فرشاد مهدی پور - ما در کشاکش بزرگ‌ترین جنگ تاثیر تاریخ قرار گرفته‌ایم؛ یک‌ هم‌آوردی تکرار نشده و جدید که در آن سپهر رسانه‌ای کشور به طور خاص و فرهنگ به معنایی عام، زیر فشار عملیات ایذایی شناختی، اقتصادی و امنیتی قرار گرفته است. و صدالبته به تعبیر بلند قهرمانی رشید شهیدمان، ژنرال قاسم سلیمانی فرصت‌هایی که در چنین تهدیدهای مهیبی وجود دارد، درخور فرصت‌ها نیست به شرط آن که نترسیم، نترسید و نترسانیم!

اول
برای ما اهالی رسانه، روزمرگی چون هیولایی است که از هر سو آن‌ها را احاطه کرده و اگر لحظه‌ای غفلت داشته باشیم، ممکن است خیلی زودتر از آنی که فکر کنیم، در دامش گرفتار شویم. چرا؟ چون خبر، یک فشار دائمی روحی برای روزنامه‌نگاران و پدیدآورندگان محتواست و پس از دوره‌ای کوتاه از فعالیت، به جزیی عادی از طبیعت و خلق‌وخوی آن‌ها بدل شده و درون آن هضم می‌شوند و گاهی فراموش‌مان می‌شود که اصلا چرا روزنامه‌نگار شده‌ایم. برای اینکه دچار غفلت از خود نشویم، حتما راه و چاره‌ای هست و اولین گام آن، افزایش توان ادراکی و دانش ارتباطی و تسلط بر نوآوری‌هاست. توانایی ادراکی به روزنامه‌نگار این امکان را می‌دهد که سواد رسانه‌ای درونی شده در خویش را به دیگران سرایت داد، تاب‌آوری‌شان را افزایش دهد و مانع از خود تحقیری‌شان شود. دانش ارتباطی عمیق و متکی بر یافته‌های پژوهشی و افکارسنجی‌ها و نظرسنجی‎‌ها، دامنه مخاطب شناسی را گسترش می‌دهد و این مخاطره بزرگ که پیام مورد نظر ما به بخش‌هایی از دریافت‌کنندگان میلیونی آن را نمی‌رسد، کاهش می‌دهد و تسلط بر نوآوری‌ها که بخشی از آن آشنایی بر فن‌آوری‌های جدید است، مانع از مغلوب شدن در برابر خدعه‌های بر ساخته این گونه‌های تازه محتوایی می‌شود.

دوم
وقتی روزنامه‌نگار، چنین آبدیده و هرروز، در ستیز با روزمرگی، تواناتر شد، آن هنگام می‌تواند در برابر مردم به اصلی‌ترین رسالت خود بپردازد که همانا آگاهی‌بخشی به آن‌هاست؛ مردمی که برخلاف دهه‌های قبل، صرفا دریافت‌کنندگان یک سویه پیام‌های رسانه‌های ارتباط جمعی نیستند و حالا کنش‌گرانی در میدان فضای مجازی‌اند و بخشی از چرخه تولید، توزیع و مصرف محتوا. اگر روزنامه‌نگار ما، بخواهد با روزمرگی با آن‌ها روبه رو شوند، خیلی زود او را به کنار می زنند و رنگ و لعاب و سرعت و فوریت اطلاعاتی دریافتی از بسترهای دیگر (که بسیاری‌شان، ناامن، جعلی و دست‌کاری شده‌اند) ممکن است ایشان را اغوا کنند و اصلاح کردن چنین وضعیتی، برای اهالی رسانه بسیار دشوار خواهد بود. مخاطب قطره‌ای جذب می‌شود و مانند سیل ممکن است از کف برود. کم‌ترین بخش این از دست رفتگی مخاطب، تثبیت ایده عقب ماندگی بر پایه آن چیزی که دیگری برای ما ساخته؛ کشورهای پیرامون در برابر کشورهای مرکز یا توسعه نیافته- در حال پیش‌رفت در برابر توسعه یافته‌ها و پیشرفته‌ها اگر فقیر مانده، دلیلش نخواستن‌شان نبوده بلکه غارت شدن‌شان بوده است. و این یک گرانیگاه مهم، برای آگاه‌سازی مخاطبانی است که هرلحظه، نظام رسانه‌ای جریان اصلی به آن‌ها القا می‌کند که مشکلات شما، هیچ ربطی به چپال‌گری ما ندارد و اصلا شما باید این اجازه به جریان اصلی بدهید که هرجور صلاح می‌داند با شما رفتار کند. و البته خیلی بدیهی است که رفتار و کنش و منش و سبک زندگی و ... شما را هم، همان جریان اصلی بخواهد بسازد.

سوم
ایران از صدر مشروطه تاکنون، می‌خواسته که بتواند ایده تمدن کهن خود را بازسازی کند؛ اما حضور خارجی که تا مرز مستعمره شدن کشور و مهار کردن زیربناها و زیرساخت‌های مالی و سیاسی و اقتصادی و نظامی آن هم‌رفت با طلیعه پیروزی انقلاب درهم شکست و این حضرت روح‎‌الله بود که روحیه ما می‌توانیم را بار دیگر در کالبد جوان ایرانی، زنده کرد و این گزاره طلایی صدر اصل 24 قانون اساسی که (نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشند) این امکان را برای رسانه‌های ایرانی به وجود دارد که در استقلال و رهایی ایران، طلایه‌دار و پیشرو باشند. آن‌چه در ماه‌های گذشته بر مرز پرگهر گذشته، بازگشت به همان دوره‌ای که خارجی می‌خواسته، ایران را مستعمره خود سازد. آن‌هم با رویارویی‌ای چندوجهی و براندازگونه و البته که تا این لحظه چنین توفیقی نیافته است. چرا؟ چون هنوز زنان و مردان هوشیار در رسانه‌های کشور، از نقش آفرینی تاریخی‌شان غافل نشده‌اند و توانسته‌اند با وجود همه محدودیت‌های مالی و انسانی و زیرساختی، با هر سلیقه و گرایشی، در مسیر توانایی خود، آگاهی مردم و عظمت ایران موثر و فعال باشند.

البته ممکن است در این مسیر پرکشاکش و سنگلاخ، کژتابی‌هایی نیز بروز کرده باشد، اما هنگامی که بپذیریم، چشم جهان به ایران و نقش‌آفرینی ایرانی برای تعیین سرنوشت آینده جهان است، باید نگاه را به قله معطوف کنیم و براساس واقعیت های موجود (مجموعه‌ای نقاط ضعف و قوت) به سوی آرمان مبتنی بر درون مایه‌های فرهنگی تمدن‌نوین اسلامی پیش برویم.

بیست و دومین جشنواره ملی رسانه‌های ایران تا ۱۷ تیر ۱۴۰۳ در سایت www.rasaneh.pressfestival.ir پذیرای آثار متقاضیان است.