به گزارش روزپلاس، «لالجین» روی نقشه شبیه یک گلدان سفالی است. دستان هنرمند اهالی از 700 سال پیش به کار خاک و گل مشغول بوده و کورهها از آن زمان برای پختن سفالینهها گرم است.
مسئولان شهری میگویند اینجا هیچکس بیکار نیست و سفالگری غیربومیها را هم به کار مشغول کرده است. سفالگرانِ این گوشه از همدان در این سالها بعضی در سکوتِ خانهها و بعضی در شلوغی کارگاهها از این پیشه نان خوردهاند، اما با اینکه از دو سال قبل پسوند «جهانی» به نام شهرشان گره خورده، تحریم و گرانی قیمت دلار دامن آنها را هم گرفته؛ از یک طرف خریدن مواد لعاب و صادرات سفال سختتر شده و از طرف دیگر دست واردکنندگان ظروف چینی در حنا مانده، هرچند همین چند وقت پیش بساط یکی از قاچاقچیان سفالهای خارجی را برچیدند. فروشندگان سفال در لالجین میگویند مشکلاتشان همینهاست، به علاوه اینکه «اگر قدیمها خریداری میآمد و 20 تکه سفال میخرید، الان ساعتی گشت میزند و فقط چهار تکه میخرد.»
در کارگاه کوزهگری
آقا ارسلان دستهای خاکیاش را بلند میکند که «خدا را شکر وضع خوب است» اما «نه مثل قبل.» سقف کارگاه چوبی است، مثل خانههای قدیمی روستایی. لالجین هم سالها پیش از این روستا بود و رفته رفته شهر شد تا اینکه دو سال پیش شد شهر جهانی سفال. هم بچههای کمسن و هم پیرمردها و پیرزنهای لالجین این را میدانند. جهانی شدن قیافه شهر را عوض کرده و جنب و جوشی در کارگاههای سفالگری انداخته. مثلا در کوچههای اطراف کارگاه ارسلان که از 40سال پیش مشغول این کار است، مردم شهر دیوارها را گل اندود کردهاند و این تکه از لالجین شبیه گذشتهها شده است.
ارسلان و دو برادرش با یکی از برادرزادهها به رسم پدرانشان، سفالگری را ادامه دادهاند. اغلب لالجینیها چنین کردهاند. «در زمانهای گذشته سفالها مصرفی بود و حالا بیشتر تزیینی است. پلاستیک و تولیدات چینی آمده و سفال ورافتاده.» ارسلان مینشیند پای چرخ و دستهای گِلی را میزند توی کاسه آب. بوی خاک نم خورده میآید. «40 سالی است که چرخها برقی شده. کیفیت سفالها هم نسبت به زمانهای قدیم بهتر شده، حرارت کوره بالا رفته و بدنه ظرفها محکمتر شده.» بعد دستهایش را آرام بالا میبرد و به مشت گلی که روی چرخ بود شکل میدهد؛ چشم بر هم زدنی یک لیوان پیش رویش میچرخد. «آب فقط توی لیوان سفالی مزه میدهد.» مثل معجزه است. ارسلان میگوید: «مهمترین کار تمرکز است. اگر اختیار دستت را به گل بدهی، شکل نمیگیرد. سفالگری مثل ریاضی فرمول ندارد. به زبان گفتنی نیست. مثل خوشنویسی است.»
ارسلان اسلامی از وقتی خودش را شناخته سفالگر بوده. مثل زکریا هوشیار که حالا 80 ساله است و از 20 سال پیش بازنشسته شده، اما هیچ کاری به قدر سفالگری به دلش خوش نیامده: «کاسه، بشقاب، سوپ خوری، گلدان، پارچ و لیوان؛ همه جور ظرفی درست میکردم. آن وقتها تعداد سفالگران این قدر زیاد نبود. الان هر جوانی اینجا سفالگری بلد است. زیادند. همه هم باسلیقه.»
سفالگری نگذاشته کسی در لالجین بیکار بماند، اما زنان کمتر در کارگاهها حضور دارند. زنان سفالگر، اغلب، در خانهها کار میکنند. به قول آقا شهریارِ سفالگر «لالجین شهری مذهبی است و زنان به کارگاهها که محیطی مردانه دارد نمیآیند.» او میگوید که دخترانش نه علاقهای به این کار داشتند و نه او گذاشت که سراغ آب و خاک را بگیرند. بعضی هم یا شبیه ارسلان معتقدند که سفالگری کار سخت و مردانهای است یا مثل دختر آقا رضا اگرچه سفالگری را دوست دارند اما دنبال کار دیگری میروند.
حیاط و بام کارگاهی در همسایگی ارسلان پر از کوزههای یک شکلی است که سایهشان روی زمین پهن شده. سه پسر نوجوان کوزهها را یکی یکی کنار هم میچینند. سه ماه تعطیل تابستان نوبت کار آنهاست. در کارگاه این3 نفر به سفالگری مشغولند و رضا نوریان مطلع که این شغل را پس از بازنشستگی پدرش از او به ارث برد و از 30 سال پیش «با عشق» پشت چرخ نشست: «12 ساعت در روز پشت دستگاه مینشینم اما اصلا خسته نمیشوم. در تنهایی رادیو همدم من است و سفالگری با آرامش کار من.»
لعاب گران و خاکی که شاید تمام شود
«این خاک از کجا می آید؟» میگویند از دستیجرد، 8 کیلومتری لالجین. دو سه سالی است که کارشناسان از برداشت بیرویه خاک برای تولید سفال نگرانند. مسئولان میراث فرهنگی میگویند جای نگرانی نیست و خود سفالگران هم از این بابت خیالشان راحت است، اما بعضی میگویند تولید انبوه سفال، دیر یا زود خاک مفید لالجین را تمام میکند. کارشناسان محیط زیست هم دست روی این موضوع گذاشتهاند و میگویند این یک تهدید محیط زیستی است.
زکریا اما تعریف میکند که زمانی در دستیجرد سه، چهار متر زیر زمین را حفر میکردند و خاک رس خالص را بیرون میکشیدند: «عینهو مقنیهای قنات تونل میکندند و خاک بیرون میآوردند. الان کار راحت شده. با لودر و بولدوزر و بیل مکانیکی زمین را میکنند و تمام. آن سالها خاک را با الاغ میآوردند و حالا با ماشینهای کمپرسی. سفال ساختن قدیمها کار سختی بود، اما دیگر نیست.»
در گذشته ورز دادن گل هم کار خود سفالگرها بود. حالا آنها گل را هم آماده میخرند. فرهاد اسلامی میگوید:«گل آماده را از کارخانه میگیریم. در روستای دستیجرد خاک را به یک کارخانه بزرگ تولید گل میدهند و آنها کیلویی به ما میفروشند. هر کیلو فقط 80 تومان. ما هم هر بار 5 تن میگیریم و میگذاریم توی انبار.»
از تمام شدن خاک و تولید عمده سفال اگر بگذریم، سفالگران از مشکلات گرانی لعاب گله دارند. آقا رضا یکی از آنهاست که بعد از تحریم و گرانی دلار شکل کارش را عوض کرده: «بعد از گرانی دلار، خامفروشی میکنم. دیگر از عهده هزینه لعاب گرفتن ظرفها برنمیآیم. روزبهروز قیمتها عوض میشود. دیگر نمیشود کبالت و قلع آلمان را خرید.» آقا ارسلان هم ردیف ظرفهای کشکساب را نشان میدهد که لعاب سبز پوشیدهاند: «لعابها در سالهای گذشته آبی بود، اما حالا که کبالت گران شده از ترکیب اکسید مس و آهن برای رنگ سبز استفاده میکنیم.»
ماجرای لعاب سفالینههای لالجین بیشتر از پنج سال پیش سر و صدا کرد و حرف سرب سمی به میان آمد. بعد از جهانیشدن این شهر حتی گفته شد که اتحادیه اروپا به دلیل استفاده از سرب توریستها را از خرید سفال لالجین منع کرده اما این موضوع را چندباری رد کردند. آقا ارسلان فکر میکند حساسیت روی سرب بیجاست: «نیاکان ما از همین سفالها استفاده کردند و ما هم استفاده میکنیم. اروپاییها سوسولبازی درمیآورند. وقتی سفالها در کوره 1000 درجه میپزد، دیگر خطرساز نیست. شاید قبلا بود؛ خطرناک بود چون لالجین در نبود لولهکشی گاز مشکل حرارت 1200 درجه داشت اما الان حل شده و دیگر خبری از مواد سربی هم نیست.» یک سال است که کارگاه آقا ارسلان به گاز مجهز شده است.
شهرام، برادرِ دیگر او کنار کوره خاموش میایستد و ردیف سفالها را در آن نشان میدهد که «در طول 13 ساعت، در هزار درجه میپزند.» بعد از دو روز خاموشی، کوره که از سفال پر است، هنوز حرارت دارد. تا همین یک سال پیش این کوره با نفت جان میگرفت. آن وقتها هنوز بالا نبودن حرارت مشکل لالجینیها بود.
هر سه برادر میگویند که این روزها فروش سفال «بد نیست» و «طوری شده که هر چقدر درمیآوری خرج خانه میشود.» سفالگری برای اهالی لالجین ارثیهای است که با تمام مشکلات نمیشود رهایش کرد؛ نه با استخواندردی که رطوبت زمستانها به جانشان میاندازد، نه با سفالهای چینی و لعابهای گران و نه سرب.
سرب نداریم، جنس چینی نداریم مشکل بیمه هم حل شد
دو سال پس از ثبت جهانی شهر سفال، همه میپرسند: «از سرب چه خبر؟» و محمدرضا قادری، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و امین محبی، شهردار لالجین چند جور جواب میدهند؛ یا میگویند دیگر خبری از سرب نیست، یا دیگر فقط در ظروف تزیینی هست یا اینکه هست اما به قدر استاندارد.
قادری یکبار میگوید: «در لعابها حتی درصدی سرب وجود ندارد» و بعد اضافه میکند: «به حد استاندارد سرب در لعابها هست.»
این توضیح او است: «قبلا از سرب برای لعاب ظروف مصرفی استفاده میشد، اما بعد از جهانی شدن سرب از پروسه تولید خارج شده است. البته هنوز در رنگها درصد استانداردی از سرب وجود دارد. یکی، دو هفته پیش با یکی از استادان صحبت میکردم که میگفت درصد سرب این لعابها آنقدری نیست که برای انسان مضر باشد؛ در حدود هشت درصد در اکثر لعابها. در تزیینیها البته سرب وجود دارد چون ظرف باید براقی و زیبایی بیشتری داشته باشد. اما بیش از سه سال است که سرب در ظروف مصرفی با طرح جهانی شدن حذف شده است و دیگر چیزی به نام سرب نداریم.»
بعضی تولیدکنندگان از وجود سفالهای چینی میگویند. هر از گاهی هم خبر میدهند که جنسهای قاچاقی چینی از بازار جمع شده. ظرفهای چینی را به راحتی میتوان در ویترینهای مغازههای شهر جهانی دید اما قادری، رئیس اداره میراث فرهنگی لالجین همه این حرفها را رد میکند: «تصور اشتباهی است. ما چیزی به نام سفال چینی در ایران نداریم. اگر هست سرامیک چینی است، نه سفال.
بیشترشان هم از مبادی قانونی وارد شده. در لالجین قبل از جهانی شدن شاید سرامیک چینی زیاد بود اما بعد از آن به دلیل اشتغال، سعی میکنند که دیگر وارد نکنند. در حال حاضر صنایع دستی چینی در لالجین نداریم. از طرف دیگر با شرایط تحریم امروز واردات جنس چینی خیلی سختتر خواهد بود و قیمتها هم بالاتر است. بنابراین صرفه اقتصادی برای فروشندگان ندارد و مردم قدرت خرید محصولات چینی را نخواهند داشت.»
در چند وقت اخیر، رویداد همدان 2018، سفالگران را به فروش تولیدات کارگاهها امیدوارتر کرده. شهردار معتقد است که همدان 2018 میتواند مثل یک بمب خبری در جذب گردشگر تاثیر داشته باشد و مثال میزند که همین امسال میزان گردشگر در اوایل نوروز 97 سه برابر سال پیش بوده است: «فروشی که سفالگران لالجین از صادرات در سال گذشته داشتند، چیزی حدود 15 میلیون دلار بود. در سه ماهه اول امسال هم طبق آنچه گمرک اعلام کرده چیزی حدود سه میلیون و 250 هزار دلار صادرات داشتهاند.»
هزار کارگاه فعال در لالجین مشغول کار تولیدند و با وجود 12 واحد صادراتی در شهر سفال، در کنار عراق و افغانستان و ترکیه، کشورهای اروپایی مثل هلند، اسپانیا و آلمان هنوز مشتری هنرمندان لالجیناند. اینطور که محبی آمار میدهد، لالجین تنها شهر همدان است که اشتغال صددرصدی دارد. این را رئیس اداره میراث فرهنگی هم تایید میکند: «اینجا نرخ بیکاری صفر است. علاوه بر این هر روز 3 تا 4 هزار نفر از بیرون این شهر برای کار به لالجین میآیند.» اکنون بیش از 5 تا 6 هزار نفر در کارگاههای سفالگری شهر جهانی به کار مشغولند و به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی اکثر آنها بیمهاند: «همین هفته پیش مشکل بیمه هنرمندان روستایی و شهری حل شد.»
شهروند
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
اینفوگرافیک/ چه زمانی نباید خرما بخوریم؟
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
محبوس شدن در سرویس بهداشتی؛ اولین حادثه پایتخت در سال ۱۴۰۳
اینفوگرافیک/تولید دغدغه ی جدی رهبر انقلاب
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد