تاوتلی: نگرش وزیر رفاه باعث افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری شد/ صنعت گردشگری، درحال جایگزین شدن بجای درآمدهای نفتی است

اگر بخواهیم نگاهی منصفانه و از منظر صرفا تخصصی به موضوع گردشگری در "دولت تدبیر و امید" داشته باشیم، باید بگوییم که مقوله گردشگری در دولت یازدهم یک تحول فکری و ساختاری را تجربه کرد.

منظور از تحول فکری این است که در دولت یازدهم نگاه به گردشگری و گردشگر نسبت به گذشته کاملا متحول شد. من برای نشان دادن این تحولِ دیدگاه، به جمله معروفی از ریاست محترم جمهوری اشاره می‌کنم که در"کنوانسیون بین ‌المللی راهنمایان گردشگری" با حضور نمایندگانی از ۴۵ کشور جهان در تهران، بیان کردند و گفتند:"گردشگری پلی میان ملتهاست وما به صلح و آشتی و برادری و همزیستی افتخار می‌ کنیم. امروز زمانی نیست که بین ملت ‌ها دیوار کشید."

این تحول فکری، قطعا درنگرش اجرایی به صنعت گردشگری نیز تسری داشت و نتیجه، آن شد که دولت تدبیر و امید در مسیر توسعه صنعت گردشگری گامهای مهمی برداشت که از جمله می‌توان به تشکیل کارگروه مشترک سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه، وزارت کشور و وزارت اطلاعات برای تسریع در صدور ویزا،ایجاد شورای راهبردی گردشگری سلامت،افزایش زمان ویزای فرودگاهی، ایجاد و توسعه کمپهای گردشگری، افزایش تعداد کشورهای بی نیاز از روادید، حضور فعال‌تر در نمایشگاههای معتبر بین‌المللی گردشگری و راه اندازی دفاتر اطلاع رسانی و جذب گردشگر خارجی در کشورهای هدف اشاره کرد.

اما از آنجا شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی، از زیرمجموعه‌های صندوق بازنشستگی کشوری محسوب شده و این صندوق نیز بنوبه خود زیرمجموعه وزارتتعاون، کار و رفاه اجتماعی محسوب می‌شود، حیفم می‌آید که از این فرصت برای آنچه که در عرصه توسعه صنعت گردشگری در دولت یازدهم در این وزارتخانه انجام شده و بنده خود شاهد آن بوده‌ام، استفاده نکنم.

باور قلبی من و همه کسانی که بطور تخصصی و حرفه‌ای در عرصه صنعت گردشگری کشور فعالیت می‌کنند و با مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مرتبط هستند، این است که نگاه شخصِ وزیر به این مقوله، نگاهی بسیار مترقی و از سرِ آگاهی است. شاهد این مدعا، افزایش معنی‌دار سرمایه‌گذاریِ مجموعه‌های اقتصادی تابعه صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بنگاه‌های اقتصادی معتبرِ حوزه گردشگریاست.

بنده بعنوان کسی که از نزدیک، شاهد رشد قابل توجهی بوده‌ام که در سرمایه‌گذاری در این مجموعه‌ها رخ داده، عرض می‌کنم: اگر امروز در هلدینگهای بزرگ تابعه صندوقهای بیمه‌ای و بازنشستگی در مجموعه وزارت رفاه، شاهد تحولِ نگرش و شکوفایی و توسعه صنعت گردشگری هستیم، این امر تا حدود زیادی مدیون نگاه ویژه شخصِ وزیر به این مقوله است.

شاید اگر فقدان اطلاع‌رسانی و آگاهیهای عمومی در زمینه خدماتی که از این منظر و با تولیت شخصِ "دکتر ربیعی" به آینده این مرز و بوم صورت گرفته، نبود، بنده داعیه‌ای برای ورود به این مبحث نداشتم؛ اما مقایسه شرایط شرکتها، هلدینگها و مجموعه‌های اقتصادی مذکور، در دوره‌های گذشته با آنچه در دوره وزارت ایشان درحوزه گردشگری شاهد آن هستیم و تاثیرات مستقیم و موثر این نگاه در رشد سرمایه‌گذاری و رونق فعالیتهای گردشگری باعث شد اشاره‌ای به این مقوله داشته باشم؛ هرچند که حق مطلب در این مختصر ادا نشد.

بنده همه وجدانهای منصف و قلبهای عاشق ایران را دعوت می‌کنم به مقایسه شرایط امروز و گذشته‌ی مجموعه‌هایی چون گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی،شرکت رفاه گستر تامین اجتماعی،شرکت خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی پرشین گلف، شرکت توسعه دهکده آبدرمانی محلات،شرکت آرین پارسه کیش، شرکت هواپیمایی آسمان و ... و اعلام می‌کنم که ایشان درسکوت کامل، بنیان مجموعه‌ای چون "هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی" را گذارد که در نوع خود تشکیلاتی کم‌نظیر است و مواهب آن آینده نزدیک برای مردم ایران و خیل بازنشستگان تامین اجتماعی محسوس خواهد شد.

عرض پایانی بنده در این زمینه این است که همه این اتفاقات، بدون همراهی تیم مدیریتیِ متخصص و دلسوزی که در مجموعه صندوقهای بازنشستگی پای کارند، نمی‌توانست اتفاق بیفتد و مثلا درحیطه هلدینگها و مجموعه‌های اقتصادی تابعه صندوق بازنشستگی کشوری که شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی هم زیرمجموعه آن است، "دکتر اسلامیان" بانی ابتکاراتی چون تقویت و استحکام بخشی به "تورهای بازنشستگی" و دادن سهمیه و یارانه به بازنشستگان برای سفرهای زیارتی و سیاحتی هستند که این ابتکار، با توجه به پرشماربودنِ جامعه بازنشستگان کشوری، بنوبه خود در رونق گردشگریِ کشور و تقویت فرهنگ سفر درجامعه ما بسیار موثر بوده است.

بنظر بنده توسعه گردشگری در ایران، امروز دیگر یک "انتخاب" نیست؛ بلکه یک "الزام" است. من بارها گفته‌ام که نفت، پیش از آنکه برای ما موهبت باشد، یک بلای بزرگ بوده است؛ بلایی که در زمان رونق بازار و افزایش قیمتها، با دلارهای بادآورده جامعه را بسوی مصرف‌گرایی، رفاه کاذب و عادت کردن به درآمدهایِ هنگفتِ بدون زحمت و در نهایت رخوت و تنبلی سوق داده و در زمان رکود و کاهش قیمتها و بخصوص در شرایط تحریم، اقتصاد ملی ما را به لبه پرتکاه بحرانهای مالی کشانده است.

تعبیری را که میخواهم بکار ببرم، هنوز جایی ندیده‌ام؛ اجازه بدهید بنده در اینجا برایاولین بار درتوصیف وابستگی اقتصاد ایران به نفت، از تعبیری استفاده کنم که شاید کمی عجیب بنظر برسد؛ اما کاملا گویا و مرتبط است. به اعتقاد من، ما باید خیلی پیشتر از اینها، اقتصادمان را از"اعتیاد به درآمد نفت" ترک می‌دادیم؛ هرچند که این ترک اعتیاد، در کوتاه مدت با درد و رنجِ ناشی از ایجاد پبرخی محدودیتها توام بود، اما لذت رها شدن از وابستگی و اعتیاد به نفت، ارزش هر رنج و مرارتی را داشت. تصور بنده این است که اگر ما به اعتیاد اقتصادمان به درآمدهای نفتی ادامه دهیم، تا ابد هم برای نجات یافتن از این بند، راهی جز ترک اعتیادِ به آن نخواهیم داشت. از چند دهه پیش به اینسو، تنها حرف کارشناسی در عرصه اصلاح ساختاری اقتصاد ایران همین بوده و تا زمانی هم که این وضع استمرار داشته باشد، همین خواهد بود؛ کما اینکه امروز هم تنها راهی که پیش روی‌مان قرار دارد، همین ترک اعتیاد اقتصاد کشورمان به درآمد نفت است.

اما این ترک اعتیاد، تنها نیمی از کاری است که باید انجام بدهیم؛ نیم دیگرِ آن، یافتن منبعی از درآمدهای ارزی است که اولا اختیارش دست دیگران نباشد؛ دوم اینکه زمینه‌های تحقق آن، مزیتهای نسبی‌ و ظرفیتهای بالقوه‌اش در کشور ما مهیا باشد؛ سوم اینکه از نظر حجم و میزان درآمد، ظرفیت و قابلیت مناسبی برای پوشش هزینه‌های مورد نیاز کشورداشته باشد؛ چهارم اینکه ارزش افزوده آن قابل توجه باشد؛ پنجم اینکه از پایداری کافی برخوردار باشد؛ ششم اینکه نیروی انسانی مورد نیاز آن به اندازه کافی در اختیار باشد و هفتم اینکه درکوتاه مدت قابل تحقق باشد.

حالا همه این شرایطی را که عرض کردم، کنار هم بگذارید و ببینید که چه مقوله‌ای جز "گردشگری" در کشور ما چنین قابلیتهایی را یکجا و آماده دارد؟ قطعا هر پاسخ دیگری جز گردشگری، در این زمینه و در این مقطع تاریخی، محل مناقشه‌ی کارشناسی خواهد بود؛ چراکه حتی بخش کشاورزی و صادرات محصولات باغی که از آن بعنوان جایگزینی مناسب برای درآمدهای نفتی نام می‌برند، در عمل هم‌اکنون با چالشهایی مواجه است که امکان این جایگزینی را بنحو احسن فراهم نمی‌کند؛ کما اینکه تجارب سالهای اخیر در این زمینه بوضوح گویای همین امر است.

به همین دلیل است که بنده عرض کردم توسعه گردشگری بنظر من، نه یک انتخاب که یک الزام و ضرورت است و هیچ چیز دیگری در ایران نمی‌تواند جایگزین آن باشد.

بنده از بدو تصدی مسئولیتِ گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی، یک شعار سازمانی را برای تعیین دقیق مسیر توسعه مجموعه طراحی کردم که مثلثی با سه ضلعِ "ارتقاء کیفیت"، "کنترل هزینه" و "افزایش درآمد" بود. دو ضلع از این مثلثِ توسعه، یعنی ارتقاءِ کیفیت و افزایش درآمد، ایجاب می‌کرد که بازسازی و مرمت هتلهای ایرانگردی و جهانگردی در راس فعالیتهای مجموعه قرار گیرد؛ چراکه قدمت بسیاری از هتلهای مجموعه، درکنار فرصتی که این سابقه و قدمت در زمینه شهرت و مقبولیتِ عام  فراهم می‌کرد، بدلیل فرسودگی بخش قابل توجهی از امکانات و تجهیزات هتلها، ضرورت بازسازی و مرمت را مورد تاکید مضاعف قرار می‌داد.

به همین دلیل بنده از نخستین روزهای فعالیتم، بحث بازسازی و مرمت هتلها را با جدیت دنبال کردم و با همراهی و همدلی تیم مدیریتی مجموعه، مدیران محترم هتلها و همه کارکنان و همکارانی که فعالیت در گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی را افتخاری در راه خدمت به مردم و جامعه می‌دانند، کار را با همه محدودیتهای مالی و اعتباری که وجود داشت، آغاز کردیم و امروز با افتخار اعلام می‌کنم که در مجموعه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی، هیچ واحدی نیست که کارِ بازسازی و مرمت در سطوح مختلف مورد نیاز در آن انجام یا حداقل آغاز نشده باشد.

نکته دیگری که در این زمینه می‌خواهم مورد تاکید قرار دهم این است که بررسیهای ما نشان داده از حیث حجم و ارزش فعالیتهای عمرانی، اعم از بازسازی و مرمت در مجموعه هتلها، هیچ گروهی در سطح کشور قادر به رقابت با گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی نیست.

همانطور که در پاسخ سوال اول عرض کردم، تعریف بنده از توسعه گردشگری در ایران، تعریفی مبنتی بر الزام و ضرورت است؛ نه انتخاب. بر مبنای این تعریف، نگرش توسعه‌ای مجموعه مدیریت گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی، دست کم از ابتدای تصدی بنده، گسترش امکانات مجموعه بوده و بر همین اساس، ساخت هتلهای جدید را بعنوان یک راهکار استراتژیک دراز مدت مورد توجه قرار داده است.البته همانطور که می‌دانید ساخت هتل، امری بسیار پرهزینه، سرمایه‌بَر و درعین حال تخصصی است و از آنجا نگرش کلان مدیریتی در که مجموعه صندوق بازنشستگی کشوری، نگاهی تخصص‌گرایانه است، مجموعه فعالیتهای ساخت و سازِ مورد نیاز صندوق و شرکتهای تابعه را در هلدینگی خاص تحت عنوان "هلدینگ عمران و ساختمان تراز پی ریز" سازماندهی کرده که سالهای سال تجربه و تخصص در این زمینه، آن را به یکی از قطبهای مطرح کشور در مقوله سازندگی تبدیل کرده است. گروه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی به اقتضای ماموریتها و وظایفی که برعهده دارد، تعامل نزدیکی با این هلدینگ داشته و همکاری نزدیکی با آن برقرار کرده است.

ما بزرگترین گروه هتلدار و مالک هتل درکشور هستیم و هیچ گروه دیگری در ایران نیست که از حیث تعداد هتلهای تحت تملک، قادر به رقابت با ما باشد. اغلب گروههای مشابهِ هتلدار، از هتلهای استیجاری استفاده می‌کنند که تنگناها و مشکلات خاص خود را دارد. البته همین منحصر بفرد بودن، مسئولیت ما را در صنعت گردشگری کشور سنگین‌تر است؛ بطوریکه در آخرین همایش سراسری مدیران هتلها که اخیرا در کردستان برگزار کردیم، بدون کمترین کار اطلاع‌رسانی، توجه نمایندگان رسانه‌های کشور در سنندج، به بزرگترین اجتماع هتلداران و مدیران هتلهای کشور جلب شد و مراسم ما با وجود آنکه در سکوت تبلیغاتی برگزار شد، بازتاب وسیعی در رسانه‌های استان، ازجمله صداوسیمای مرکز سنندج داشت.

تصور بنده این است که بدور از هرگونه بزرگنمایی، بدلیل وسعت، قدمت و شهرت مجموعه هتلهای ایرانگردی و جهانگردی در کشور، هیچ طرح و برنامه گردشگری در سطح ملی، بدون حضور فعال و مشارکت گروه ما، نمی‌تواند تضمین بالایی از موفقیت داشته باشد.

دراین مورد اجازه بدهید من سوال را در دو بخش مجزا پاسخ بدهم؛ بخش اول سوال "استقبال گردشگران از سفر به ایران" و بخش دوم "حضور گردشگران خارجی در ایران". در بخش اول، آنچه بنده بعنوان یک فعال صنعت گردشگری و بعنوان کسی که سالها سابقه فعالیت در این زمینه دارم و دراین مقوله صاحب تالیف هستم و سالها تجربه تدریس در نظام آموزش عالی کشور در این عرصه دارم، می‌توانم عرض کنم، این است که ایران، بدلیل پیشینه غنی تمدنی و میراث فرهنگی دیرین و گستردهکه ما را در زمره 10 کشورِ اول دنیا از حیث جاذبه‌های باستانی و تاریخی قرارداده، بدلیل امنیت مثال زدنی آن در منطقه، بدلیل شرایط خاص فرهنگی و دینی و بدلیل جاذبه‌های کم‌نظیر اقلیمی و زیست‌بوم نادرِ آن، درمیان مردم جهان، بویژه گردشگران، از مقبولیتی برخوردار است که کمتر کشوری مشابه آن را دارد.

شما کمتر گردشگر فرهیخته و فرهمندی را می‌توانید در دنیا دربیابید که آرزوی سفر به ایران را نداشته باشد. من سالهای طولانی تجربه بزرگی از همراهی و همزیستی با گردشگران خارجی را داشته‌ام و آنچه در این زمینه می‌گویم، مستند به این تجارب است. من گردشگرانی از آمریکا و اروپا را دیده‌ام که در"ارگ راین"، "باغ شازده"، "غار یخی چما"، "کاخ آپادانا"،"معبد آناهیتا"،"بیستون" و سایر جاذبه‌های گردشگری ایران، چنان متحیر و مبهوت شده بودند که واژه‌ای برای بیان احساسات خود نمی‌یافتند

ما واقعا در زمینه جاذبه‌های گردشگری، از هیچ کشوری چیزی کم نداریم؛ این درحالی است که بسیاری از جاذبه‌های گردشگری ما، هنوز از استانداردهای پایه جهانی درزمینه زیرساختهای ثبت، معرفی، ارائه و نمایش در صنعت گردشگری بهره‌مند نشده‌اند و اگر روزی همه ظرفیتهای ما در این زمینه به فعلیت برسد، ایران ما تبدیل به بزرگترین قطب گردشگری دنیا خواهد شد.

اما در مورد بخش دوم سوال شما، یعنی حضور گردشگران خارجی در ایران، با کمال تاسف باید بگویم که ما در سالهای اخیر، از رشد بسیار کندی برخوردار بوده‌ایم. ما حتی یک نظام آماردهی دقیق در این زمینه نداریم. بسیاری از آمارهای ما دراین زمینه از آمارهای "پلیس مهاجرت" گرفته می‌شود که شاخصهای آنها، انطباق چندانی با شاخصهای صنعت گردشگری ندارد؛ به همین دلیل هم هر مسئول و کارشناسی، آماری می‌دهد؛ اما نکته‌ای که همه بر آن صحه می‌گذارند، رشد بسیار اندک تعداد گردشگران ورودی به ایران است و درحالیکه آمار ورودی سال 95 ما بزحمت به 5 میلیون نفر می‌رسد، ما برای 8 سال آینده، در افق چشم‌انداز روی سالی 20 میلیون گردشگر حساب کرده‌ایم. ما باید مراقب باشیم که روابط بین‌الملل، گردشگری ما صدمه نبیند تا بتوانیم از این منبع زوال ناپذیر درآمد ارزی بهره‌مند شویم. من با گردشگرانی از آمریکا و اروپا گفتگو کرده‌ام که می‌گفتند ما ابتدا از سفر به ایران می‌ترسیدیم؛ تصویری که از ایران به ما داده بودند، با آنچه که دیدیم، کاملا متفاوت بود. اینها مسائلی است که ما باید به آنها بپردازیم.

پاسخ این پرسش در سطح جهانی مدتهاست که داده شده است و امروز شما با جهانی مواجه هستید که حدود 12 درصد تولید ناخالص داخلی‌اش از صنعت گردشگری است. اما اگر بخواهیم درباره ایران صحبت کنیم و به سرمایه‌گذاران ایرانی در این زمینه مشورت بدهیم، بنده بعنوان صاحبنظرِ این حوزه به همه سرمایه‌گذاران داخلی عرض می‌کنمبر اساس همه آنچه در این مصاحبه به آن اشاره کردم، تجربه بنده می‌گوید قطعا سرمایه‌گذاری در گردشگری، بالاترین ارزش افزوده را در میان‌مدت و درازمدت برای سرمایه‌گذاران خواهد داشت و درکوتاه مدت هم این ارزش افزوده، کمتر از بخشهای دیگر نخواهد بود.

در دنیای امروز، صنعت گردشگری مهمترین صنعت اشتغال زاست؛ بطوریکه امروزه بالغ بر 25 میلیون شغل در جهان بنوعی درارتباط با مقوله گردشگری قراردارد.گزارشات منتشر شده رسمی ازسوی سازمانهای جهانی پیش‌بینی کرده‌اند در سال 2020 تقریبا از هر 11 نفر، یک نفر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در اقتصاد سفر و گردشگری مشغول به کار باشد.

آنچه میان متخصصان امر مشهور است این است که به ازای هر 10 گردشگر، یک شغل ایجاد می‌شود و اگر ما به آنچه درسند چشم‌اندازمان برای 8 سال آینده  پیش‌بینی شده برسیم، می‌توانیم دست کم 2 میلیون شغل مستقیم از گردشگری داشته باشیم.

اگر بخواهم به سرفصلهای ایجاد اشتغال از گردشگری در کشورمان اشاره کنم، می‌توانم این موارد را ذکر کنم: ایجاد شغل در رشته‌های متعدد و متنوعِ صنایع دستی که اتفاقا نیازی به سرمایه‌گذاریسنگین یا فناوری خاص ندارد،همچنین فرصتهای شغلیبسیار زیادی که در بخشهای نگهداری و مرمت میراث متعدد و متکثرِ فرهنگی ما وجود دارد، نیز مواردی همچون تاسیس اقامتگاههای بوم‌گردی و ساخت وساز هتلها، مهمانپذیرها و سایر سازه‌های مرتبط با حوزه گردشگری که قادر است به رونق صنعت ساختمان در کشور منتهی شود، ازجمله سرفصلهای رونق و توسعه اشتغال در حوزه گردشگری هستند.

بنده هم با آرزوی شکوفایی و اعتلای صنعت گردشگری درآینده، از شما و از خوانندگان عزیز این مصاحبه سپاسگزارم.