ارزیابى اهداف طراحان آشتى ملى

به گزارش روز پلاس، این روزها در محافل سیاسى، موضوعى به نام آشتى ملى مطرح شده است. هدف از طرح این بحث چیست؟ در دورانى که جریان تجدید نظر از آن به‌عنوان «پساهاشمى» یاد مى‌کند و در آستانه ورود به انتخابات ریاست جمهورى 96، جریان اصلاحات و تجدیدنظر طلب، پروژه جدیدى به نام «آشتى ملى» را کلید زده است.

رییس دولت اصلاحات، مصطفى تاج زاده، جلایى پور،عبدالله رمضان زاه، عرب سرخى وعلى مطهرى ازجمله چهره‌هایى بودند که از آشتى ملى به‌عنوان راهى براى نجات کشور در برابر تهدیدات داخلى و خارجى نام بردند.

رئیس دولت اصلاحات اخیرا با اشاره به روى کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، مدعى شده است «همسویى حزب حاکم با تندروى‌هاى رئیس‌جمهورى که بهتازگى حکومت را به دست گرفته، ممکن است مسائل و خطراتى را براى ما ایجاد کند» و نتیجه گرفته: «چون اصل کشور و نظام و منافع ملى و حیثیت ایران مورد تهدید است»، «باید از این فرصت حسن استفاده را کنیم و زمینه آشتى ملى را فراهم آوریم.»

منظور وى از این مقدمات و طرح «آشتى ملى» البته به هیچ‌وجه این نیست که وى و همفکرانش نیز به جبهه مقاومت بپیوندند و در مقابل آمریکا بایستند. تجربه نحوه واکنش دولت اصلاحات به «تندروى آمریکایى‌ها» در زمان جورج بوش و بازخوانى آن نامه معروف «فدایت شوم» به کاخ سفید، به ما مى‌گوید نخستین چیزى که این جماعت به خیال تأمین امنیت روى میز مى‌گذارند و معامله مى‌کنند، ایستادگى و مقاومت است و نخستین چیزى که مى‌پذیرند، تعطیلى برنامه‌هاى هسته‌اى و نظامى و موشکى و توقف اجراى احکام خدا طبق دستور حقوق‌بشر آمریکایى است. لذا این سخن آقاى خاتمى را که «همه در یک خط در مقابل کسى‌که مى‌خواهد تجاوز کند، مى‌ایستند و ما ایستاده‌ایم» باید جزو مطایبه‌هاى حیات سیاسى وى قلمداد کرد.

ازاین‌رو باید درباره چرایى طرح بحث «آشتى ملى» دقیق‌تر شد و در مقام یافتن پاسخ صحیح براى این پرسش برآمد که چرا در این مقطع، وى به‌عنوان سرکرده جریان لیبرال در ایران به‌دنبال «آشتى» است؟ جریان تجدید نظر طلب در چه شرایطى قرار گرفته و دچار کدام خلأ شده است که امروز خود را نیازمند آشتى ملى مى‌بینند؟ فوت حجت‌الاسلام هاشمى با این طرح چه رابطه‌اى مى‌تواند داشته باشد؟

مقام معظم رهبری در دیدار با مردم آذربایجان شرقی فرمودند: حالا یک عدّه‌ای یاد گرفته‌اند تعبیرات «آشتی ملّی، آشتی ملّی» [را گفتن]؛ این حرفها به نظر من معنی ندارد؛ مردم مجتمعند، با هم متّحدند؛ آنجایی که پای اسلام در میان است، پای ایران در میان است، پای استقلال در میان است، پای ایستادگی در مقابل دشمن در میان است، مردم با همه‌ی وجودشان ایستاده‌اند. ممکن است در فلان مسئله‌ی سیاسی دو نفر با هم اختلاف نظر داشته باشند [امّا] تأثیری نمی‌گذارد. چرا می‌گویید آشتی؟ مگر قهرند که بیایند با هم آشتی کنند؟ این تعبیرات را روزنامه‌ها پَروبال می‌دهند، متوجّه نیستند که اشکال ایجاد می‌کند. وقتی شما می‌گویید آشتی، مثل این است که یک قهری وجود دارد؛ [درحالی‌که] قهری وجود ندارد. بله، مردم ما با آن کسانی که به روز عاشورا اهانت کردند، قهرند. ملّت با آنهایی که روز عاشورا، با قساوت، با لودگی، با بی‌حیایی آمدند جوان بسیجی را در خیابان لخت کردند و کتک زدند، قهر است. با اینها آشتی هم نمی‌کنیم، و با آن کسانی که با اصل انقلاب بدند، می‌گویند اصل نظام هدف ما است، می‌گویند انتخابات بهانه‌ی ما است؛ که البتّه آنها عدّه‌ی معدودی‌اند، عدّه‌ی کمی‌اند؛ در مقابل اقیانوس عظیم ملّت ایران آنها یک قطره‌اند؛ چیزی نیستند. این اقیانوس با یکدیگر منسجم و متّحد است؛ این اتّحاد وجود دارد و باید وجود داشته باشد و روزبه‌روز باید تقویت بشود.

جریان اصلاحات که پیروزى هیلارى کلینتون در انتخابات ریاست جمهورى آمریکا را پیشبینى و لابى‌ها و کانال‌هاى ارتباطى خود را براى ارتباطگیرى با دولت دمکرات‌ها فعال کرده بود، پس از پیروزى دونالد ترامپ احساس ترس و خطر کرده و معتقد بودند پیروزى ترامپ و متعاقب آن لغو معاهده برجام و تشدید تحریم‌ها و تهدیدها، به امنیتى شدن فضاى کشور کمک خواهد کرد.

از سوى دیگر با فوت آیت‌الله‌ هاشمى رفسنجانى، نگرانى اصلاح‌طلبان از امنیتى شدن فضاى سیاسى کشور و احتمال برخورد سخت نظام با حریمشکنى‌هاى آنان افزایش یافت.

یکى از سناریوهاى مطرحشده براى تبدیل تهدید ترامپ به فرصت براى اصلاح‌طلبان و گریز از فضاى امنیتى، طرح موضوع آشتى ملى در قالب فراخوان محمد خاتمى براى حضور در راهپیمایى 22 بهمن و پاسخ متحد ملت ایران به تهدیدات ترامپ و لزوم تقویت انسجام ملى در برابر دشمن خارجى بود.

اصلاح‌طلبان با تصویرسازى دوگانه «صلح و جنگ» در قالب پروژه آشتى ملى، درصدد برآمده‌اند در دوره تهدیدات ترامپ، از خود چهره‌اى صلح طلب و اهل تعامل و مذاکره با رئیس جمهور ایالات متحده معرفى کنند که اگر با اهرم مذاکره نتوان وى را مهار کرد، پس باید بر طبل جنگ کوبید. این پروژه و تصویرسازى مى‌تواند در رقابت انتخابات ریاست جمهورى نیز مطرح و با دوگانه جنگ‌طلبى و صلح‌خواهى آراى مردم را براى تکیه مجدد بر کرسى قدرت جذب کرد.

در واقع، پروژه آشتى ملى بر القاء دو انگاره نادرست وقوع تهدید خارجى و عدم انسجام اجتماعى استوار است. از همینرو نباید در زمین تعیین شده فتنه‌گران بازى کرد.بى‌محلى و عبور هوشمندانه جریان انقلابى از این دام، فتنه‌گرایان و غربگرایان را از درون درگیر مى‌سازد. ضمن آن‌که پروژه آشتى ملى محلى از اِعراب ندارد؛ چراکه مردم در 22بهمن هم به لفاظى و تهدید ترامپ پاسخ گفتند و هم انسجام ملى را به نمایش گذاردند.

اهداف طراحان بحث آشتى ملى را مى‌توان در این امور خلاصه کرد:

الف.    بازگشت به قدرت بدون عذرخواهى و محاکمه‌

ب.     خروج از بن بست کنونى که با فوت آیت‌الله هاشمى وارد دوران سخت پساهاشمى شده‌اند. دوره‌اى که از قدرت چانهزنى، لابىگرى و بالانس کردن فشارها توسط هاشمى رفسنجانى محروم هستند.

ج.    نگرانى از امنیتى شدن فضاى سیاسى کشور

د.    بازى سیاسى با افکار عمومى و مطرح کردن جریان اصولگرا و انقلابى به‌عنوان مخالف آرامش و آشتى و انسجام ملى‌

ه‍.    ناتوانى از نمادسازى هاشمی به‌عنوان نماد تفکر رهایى ملت از زیر فشار تهدیدات و تحریم‌ها و جنگافروزى پس از فوت وى‌

و.    ناکارآمدى در پاسخ گویى به مطالبات معیشتى و اقتصادى مردم‌

ز.    فرار از پاسخگویى و دستکارى افکار عمومى با طرح مسائل سیاسى‌

ح.    پیروزى در انتخابات ریاست جمهورى با دوگانه آشتى ملى و صلح یا جنگ‌طلبى و آتش‌افروزى‌

پروژه آشتى ملى بر القای دو انگاره نادرست وقوع تهدید خارجى و عدم انسجام اجتماعى استوار است. از همین رو نباید در زمین تعیین شده فتنه‌گران بازى کرد. بى‌محلى و عبور هوشمندانه جریان انقلابى از این دام، فتنه‌گرایان و غربگرایان را از درون درگیر مى‌سازد.

ضمن آنکه باید با هوشمندى و خلاقیت هرچه تمام، سناریوى آشتى ملى را مدیریت کنیم. مردم با یکدیگر قهر نیستند که بخواهند آشتى کنند. مردم با نظام هم قهر نکرده‌اند بلکه در میدان‌هایى چون راهپیمایى 22 بهمن حمایت همه‌جانبه خود را هم نشان مى‌دهند.

هم‌چنین جریان‌هایى هم که زمانى با دروغ تقلب کشور را به آشوب کشیدند، باید در چارچوب و ضوابط معینى، خطاى خود را پذیرفته و درصدد جبران و تقاضاى عفو از مردم و نظام و رهبرى باشند تا به دامان ملت بازگردند نه کرسى قدرت!

از سوى دیگر به افکار عمومى بگوییم این‌ها بهجاى رسیدگى به مشکلات مردم، در صدد تثبیت کرسى قدرت خود با طرح مباحث سیاسى هستند.

و در نهایت تهدیدات ترامپ را نباید برجسته کرد. برجسته کردن تهدیدات یعنى اسیر سناریو جنگ و صلح شدن جریان تجدید نظرطلب.

1.  بروز اختلاف نظر در میان سران اصلاحات و جریان تجدید نظر طلب درباره آشتى ملى. برخى از سران اصلاحات معتقدند آشتى ملى با نظام به‌معناى عقب نشینى از بسیارى مواضع سابق و دور شدن از هویت اصلاحات است.

2. موضع منفى اپوزیسیون خارجى و نزدیکان موسوى و کروبى نسبت به طرح بحث آشتى ملى و مخالفت‌ بى.‌بى.سى و من و تو و دیگر شبکه‌هاى ماهواره‌اى با این موضوع. آن‌ها معتقدند جریان اصلاحات تحت فشار دوران پساهاشمى طرح بازگشت به نظام را کلید زده و از موسوى و کروبى و زندانیان سیاسى عبور و آن‌ها را قربانى مطامع خود کرده‌اند.

3.  مخالفت بدنه‌اى از اصلاح‌طلبان داخلى با بحث آشتى ملى در قالب اظهار نظر در توئیتر و تلگرام و... این بدنه، طراحان آشتى ملى را به معامله با نظام متهم کرده‌اند.

4.  بسیارى از تحلیل‌گران و ناظران معتقدند تصویرى که طراحان آشتى ملى در افکار عمومى از خود به نمایش گذاشتند، تصویر گروهى شکستخورده و ناتوان و تسلیمشده در برابر اقتدار حاکمیت است.

5. طرح آشتى ملى از سوى اصلاح‌طلبان موجب احساس اقتدار در جریانات انقلابى شده و آنان را به کوتاه نیامدن از اصول خود مصمم‌تر کرده است.

6. طرح آشتى ملى به یک رقابت ناخواسته میان اصلاح‌طلبان براى ارتباطگیرى هرچه سریعتر و نزدیکتر با رهبرى نظام دامن زده و طیف‌هاى مختلفى از جریانات اصلاحطلب خواستار دیدار با رهبرى و نزدیکان وى شده‌اند به گونه‌اى که در روزهاى اخیر برخى از این ملاقات‌ها نیز انجام شده است.

7. خلع سلاح اصلاح‌طلبان از شعارهاى افراطى و ساختارشکن در آستانه انتخابات ریاست جمهورى و کاهش فضاى سیاسى و دو قطبى در جامعه و در نتیجه کاهش مشارکت جریان سیاه و خاکسترى در انتخابات آتى که شکست تجدیدنظرطلبان را افزایش مى‌دهد.

8. انتقاد مردم و افکار عمومى از طرح موضوعات سیاسى همچون آشتى ملى توسط اصلاح‌طلبان و فراموش کردن مطالبات اصلى مردم در کاهش بیکارى و رونق اقتصادى و متهم کردن اصلاح‌طلبان به قدرت‌طلبى.

خبرگزاری تسنیم