به گزارش روزپلاس؛ رفتار عقلایی به معنی حداکثرسازی سود فردی، یکی از فروض کلاسیک در علم اقتصاد است. اما این فرض سنتی در دهههای اخیر با ترقی اقتصاد رفتاری در آکادمیهای دنیا، به چالش کشیده شده است. بسیاری از اقتصاددانان با آزمونهای مختلف نشان دادهاند که در بازارهای مالی این فرض رد میشود و بسیاری از بازیگران بازارها با سوگیریهای مختلف در جهت زیان خود گام برمیدارند. یکی از این سوگیریها رفتار هیجانی و تودهوار است.
پژوهشی در ایران نشان میدهد بازار ارز کشور در بسیاری از اوقات دچار رفتار هیجانی و تودهواری میشود که سرمایهگذاران با ضریب هوشی و آشنایی متفاوت از بازار، رفتاری یکسان از خود بروز میدهند.
به عبارت دیگر، آنان بدون در نظر گرفتن پرتفوی خود و حداکثرسازی سود آن، صرفا همراه با خیل تقاضا تنها میخواهند از بقیه عقب نمانند. همچنین رصدهای «دنیایاقتصاد» نشان میدهد که بازار سرمایه نیز در هفتههای اخیر دچار سوگیری «نزدیکبینی» شده و بهرغم ارزنده بودن بسیاری از سهام شرکتها، رغبتی برای خرید در بازار مشاهده نمیشود.
رفتار شناسی بازیگران بازارها
یک پژوهش نشان میدهد شکلگیری انتظارات نرخ ارز رابطه مستقیمی با میزان ضریب هوشی و سواد مالی افراد ندارد. میتوان گفت نرخ ارز برای تمام بازیگران اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است و نوسانات نرخ ارز در سالهای ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ و آشفتگی بازار حاکی از این است که افراد در مقابل اخباری که به دست میآورند به صورت شتابزده و واکنش بیش از حد رفتار میکنند. بنابراین افراد با توانایی شناختی متفاوت، رفتاری مشابه را در بازار دنبال میکنند.
درواقع بررسیهای این پژوهش بیانگر این است که واکنشهای هیجانی در بازار ارز تنها در میان افرادی که توانایی کمی در جمعآوری و پردازش اطلاعات دارند مشاهده نشده و واکنشهای مذکور رفتاری فراگیر در میان تمامی افراد جامعه است. مریم شهلایی، مهدی پدرام و نرگس حاجملا درویش در مقالهای با عنوان «نحوه شکلگیری انتظارات نرخ ارز» به رفتارشناسی شوکهای ارزی پرداختهاند.
اصلاح انتظارات عقلایی در مدل
مدل در اقتصاد چارچوب سادهای است که برای نمایش فرآیندهای پیچیده طراحی شده است. عموما زمانی که از مدلهای مختلف اقتصادی صحبت به میان میآید، بحث انتظارات عقلایی نیز مطرح میشود. در واقع این نوع انتظارات، انتظارات سازگار با مدلها هستند که موجب میشوند نااطمینانیهای موجود در اقتصاد خنثی شود. البته انتقادات فراوانی به این فرضیه وارد شده است. این گزارش بیان میکند در سالهای گذشته فرض وجود عقلانیت به پیشرفتهای قابلملاحظهای در اقتصاد شده است.
در واقع با بهکارگیری مدلهای مبتنی بر ریاضی و انتظارات عقلانی، علم اقتصاد توانایی پیشبینی طیف گستردهای از متغیرها را به دست آورد که منجر به بینیازی جریان متعارف علم اقتصاد از دستاوردهای سایر علوم انسانی از جمله علوم شناختی است. با این وجود شواهد بیانگر آن است که رفتار اقتصادی انسانها از محیط و توانایی شناختی آنها منفک نبوده است.
بنابراین میتوان گفت خواستگاه رشتههایی مانند اقتصاد رفتاری، اقتصاد شناختی، اقتصاد شبکههای عصبی و اقتصاد آزمایشگاهی، درواقع ایجاد مدلهایی با فروض واقعیتر درباره رفتار انسانی و کنار گذاشتن فرض عقلانیت کامل است. با این حال در دهههای گذشته محققان با کمک اقتصاد آزمایشگاهی، سعی در جمعآوری اطلاعات درباره انتظارات و مدلسازی رفتار انسان دارند. همچنین این گزارش معتقد است بر خلاف فروض موجود در مدل انتظارات عقلایی، مسائل اقتصادی با اصطکاکهای زیادی همراه هستند. در دنیای واقعی، افراد قادر به کسب اطلاعات لازم، پردازش و درک تمامی اطلاعات نیستند.
درواقع در برخی از موارد، فاقد قدرت اراده برای رسیدن به اهداف خود هستند یا برای دستیابی به اهداف خود موفق به یافتن ابزارهای بهینه نمیشوند. درواقع میتوان گفت انتقادات وارده به نظریه انتظارات عقلایی همراه با پیچیدگیهای تصمیمگیری از قواعد سرانگشتی استفاده میکنند. با استفاده از مفهوم عقلانیت محدود، فرض عقلانیت کامل اصلاح و به مسائلی از جمله تاثیر باورها، احساسات و نهادها روی عملکرد اقتصادی توجه شده است. در واقع یافتههای این پژوهش با فرضیه عقلانیت با اطلاعات کامل، سازگار نیست و فرضیههای دیگری مانند فرضیه انتظارات تطبیقی قادر به توضیح پویایی در انتظارات است.
واکنش پس از شوک قیمتی
نرخ ارز اهمیت فراوانی برای سرمایهگذاران، تاجران، بنگاههای اقتصادی، سیاستگذاران و به عبارتی برای تمام بازیگران اقتصادی یک جامعه دارد. البته اهمیت نرخ ارز برای مردمی مانند ایران کاملا روشن است، زیرا نوسانات آن در سالهای اخیر، زندگی مردم را به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار داده است. پرسش مهم این است که با توجه به اهمیت نوسانات نرخ ارز در انواع فعالیتهای اقتصادی، عوامل و بازیگران عرصه اقتصاد، در مقابل دریافت اطلاعات جدید درباره مقادیر نرخ ارز چه واکنشی نشان میدهند؟ پژوهش مذکور نشان میدهد افراد توجه بسیاری به مقدار جدید نرخ ارز در دوره حاضر دارند و نسبت به تغییرات نرخ آن واکنش زیادی نشان میدهند. این نتایج نقش برجسته جهشهای مقطعی در بازار ارز را نشان میدهند.
بنابراین میتوان گفت هیجانات ایجادشده در عوامل اقتصادی، پس از نوسانات نرخ ارز، قابلکنترل نبوده و صرفا به فعالیتهای سفتهبازانه تبدیل شده و نوسانات موجود را تشدید میکند. در واقع حبابهای اقتصادی اغلب منجر به ورود سرمایهگذاران جدید در بازار سرمایه از جمله بازار ارز میشود. افزایش قیمت ارز منجر به ورود افراد بسیاری با انگیزه سفتهبازی و کسب سود بوده است. ورود افراد جدید در بازار، میتواند منجر به ناهمگنی بسیاری میان مشارکتکنندگان بازار براساس باورهایشان درباره قیمتهای آینده ارز، دانش مالی، توانایی شناختی و رفتار مبادلاتی شود. بنابراین اگر بانک مرکزی موفق شود نوسانات نرخ ارز را محدود کند، در این صورت میتوان انتظارات را کنترل کرد. دلیل این مساله نیز آن است که در چنین شرایطی افراد قادر خواهند بود روند نرخ ارز را به دور از شوکهای قیمتی دنبال کنند.
در این صورت با کنترل نوسانات نرخ ارز و انتظارات افراد میتوان از نوسانات بعدی که ناشی از انتظارات در بازار ارز و عرضه تقاضاهای نابخردانه است، جلوگیری کرد. دلایل متعددی برای نوسانات شدید نرخ ارز در سالهای اخیر وجود دارد. رفتارهای هیجانی و فعالیتهای سفتهبازانه ناشی از باورهای افراد درباره تغییرات آینده نرخ ارز یکی از دلایلی است که میتوان نوسانات نرخ ارز را با آن توضیح داد. هرچند که این هیجانات بلافاصله پس از شوکهای قیمتی و نااطمینانی موجود در بازار به وجود میآید. با این حال میتوان گفت شناسایی شکل انتظارات در بین افراد مختلف منجر به درک بهتر از بازار ارز و پویاییهای آن میشود که همین امر میتواند چراغ راهی برای خطمشی و سیاستگذاریهای دولتمردان شده و به رفع برخی از تنگناهای ناشی از الگوهای رفتاری مانند رفتارهای هیجانی در بازار ارز کمک کند.
بررسی انتظارات با استفاده از روانشناسی
این گزارش برای توضیح چرایی رفتار یکسان افرادی که دارای ضریب هوشی متفاوتی هستند از مطالعات پژوهشی کیت استانوویچ و همکارانش استفاده کرده است. بر این اساس، استانوویچ دلیلی را ارائه میدهد که چرا افراد با ضریب هوشی بالا همانند افراد با ضریب هوشی پایین بهسادگی دستخوش سوگیری در رفتار میشوند. استانوویچ پردازشگر نوع دوم را به ذهن انعکاسی و ذهن الگوریتمی تقسیم میکند. آزمونهای هوش، کارایی ذهن الگوریتمی را اندازهگیری میکند. این در حالی است که بسیاری از دلایل سوگیری در ذهن انعکاسی یافت میشود. ذهن انعکاسی ساختارهای تفکری را در بر دارد.
آزمونهای مرتبط با ساختارهای تفکری شامل مواردی از جمله تمایل به جمعآوری اطلاعات قبل از رسیدن به نتایج، تمایل به جستوجوی نکات مختلف قبل از رسیدن به نتیجه، تمایل به تفکر گسترده در مورد یک مساله قبل از واکنش به آن، تمایل به تفکر درباره پیامدهای آتی قبل از هر اقدامی، تمایل به سنجیدن نکات مثبت و منفی قبل از تصمیمگیری، تمایل به جستوجوی نکات ظریف و اجتناب از مطلقگرایی است.
بر همین اساس، این گزارش نیز آزمونهایی طراحی کرده که در آن واکنش افرادی با ضریبهوشیهای متفاوت در مقابل یک واقعه یکسان بررسی میشود. در پژوهش حاضر نیز به منظور بررسی دقیقتر عوامل تاثیرگذار بر نحوه شکلگیری انتظارات در میان افراد یک جامعه، ناهمگونی در تواناییهای شناختی افراد در جمعآوری، درک و پردازش اطلاعات نیز موردتوجه قرار گرفته است و نتایج این پژوهش نشان میدهد شکلگیری انتظارات نرخ ارز رابطه مستقیمی با میزان ضریب هوشی و سواد مالی افراد ندارد. درواقع می توان گفت واکنشهای هیجانی در بازار ارز تنها در میان افراد با توانایی پایین در جمعآوری و پردازش اطلاعات مشاهده نمیشود و رفتاری فراگیر در میان همه افراد جامعه است.
دنیای اقتصاد
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
عکس/ نوشته حکاکی شده روی انگشتر رهبر انقلاب چه بود؟
عکس/ حضور مخبر در اجتماع حمایت از غزه در میدان انقلاب
عکس/ رونمایی از جدیدترین دیوارنگاره میدان جهاد
عکس/ اهدای انگشتر توسط رهبر انقلاب به شیخ زکزاکی و همسرش
سحر دولتشاهی و رامبد جوان در مراسم تشییع پیکر آتیلا پسیانی/ عکس
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد
پخش سری جدید «پایتخت» به نوروز میرسد؟
پسر احمدرضا عابدزاده جواب بیرانوند را داد
اینفوگرافیک/ دلایل خوابرفتن دستوپاها چیست و چه باید کرد؟
انفجار عامل تروریستی حین انجام عملیات بمب گذاری در سیستان و بلوچستان/ دومین تروریست متواری گشت
شوک 700 میلیون یورویی منچستر به رئال در جذب امباپه!
بهای پایه طرح ترافیک ۷۵ هزار تومان میشود/عوارض ۳۵ درصدی برای مجوز احداث و نصب آنتنها و دکلها
حادثه تلخ سوختگی برای دختر دوچرخهسوار ایران
بارش برف و باران در نقاط مختلف کشور
زمان دقیق واریز عیدی کارمندان، کارگران و بازنشستگان ۱۴۰۳ اعلام شد
دستور ویژه اژهای به قضات: با سرعت به موضوع تخلفات انتخاباتی ورود کنید
برای باز شدن پنجره؛ نام پرسپولیس در بین «ممنوعها»/ خطری سرخها را تهدید نمیکند
۷ بازیکن نکونام در آستانه از دست دادن بازی با استقلال و دربی!
مشکل حادی تاکنون در حوزه انتخابات و فعالیت کاندیداها نبوده است/ تاکنون جرم انتخاباتی نداشتهایم
شکایت باشگاه الشباب از رونالدو به خاطر حرکت غیر اخلاقی
ورود سامانه بارشی جدید به کشور طی فردا
این نشانه ها می گوید شما فردی عاقل هستید ولی کسی متوجه آن نیست
آغاز فروش ارز به متقاضیان سفرهای هوایی/ نحوه دریافت ۱۰۰۰ یورو
برزیل قهرمان جهان شد/ ایران با پیروزی قاطع مقابل بلاروس سوم شد