امیر اهوارکی در یادداشتی برای صفحه «هنر روز» پایگاه خبری روزپلاس نوشت، فیلم مجبوریم (1395) چهارمین فیلم رضا درمیشیان در اکران سینما است، کسی که با دستیاری فریدون جیرانی و داریوش مهرجویی فیلمسازی را تجربه کرد و در سالهای اخیر با تهیه کنندگی فیلمهای مهرجویی به شهرت رسید.
مجبوریم (1398) پس از فیلم عصبانی نیستم (1392)، بازگشت درمیشیان به «سیاسیکاری» است. فیلمی که ظاهراً جزو فیلمهای اجتماعی است، اما عملاً بیانیه سیاسی میدهد و یک گندمنمای ریگفروش است. و همین موضوع است که باعث سقوط فیلم شده و ارزش آن را تنزل داده است.
خلاصه داستان
گلبهار (پردیس احمدیه) کارتنخواب شانزده ساله، امیدوار است که مجتبی (مجتبی پیرزاده) او را به عقد خود درآورد. او به درخواست مجتبی، همسر موقت مردی میشود که همسرش نازا است. کمکم متوجه میشویم که مجتبی از این طریق، کاسبی میکند و گلبهار نیز بچه قبلی را ناخواسته سقط کرده. اما او باردار نمیشود. پزشک زنان میگوید که لولههای رحم گلبهار بسته شده. یک وکیل به نام سارا ندایی (نگار جواهریان) به مدد دوستپسرش دکتر سعادت (پارسا پیروزفر) سعی دارد پزشک زایمان به نام دکتر مهشید پندار (فاطمه معتمد آریا) را محکوم کند. اما او انکار دارد و دادگاه نیز جانب وی را میگیرد. پزشک بیهوشی (احمد حامد) در خفا شهادت میدهد که دکتر پندار، لولهها را بسته است. لذا دکتر بهناچار در نزد خانم وکیل اقرار میکند و میگوید اگر پیش بیاید، باز هم خواهد بست. خانم پندار که در آستانۀ مهاجرت قرار دارد در توجیه کار خود، به سارا میگوید که این آدمها مجبورند در این کشور زندگی کنند. من هم بهشون کمک کردم تا مورد بهرهکشی قرار نگیرند! دادگاه نهایی، به صورت پایان باز برگزار میشود.
نقد و نظر
فیلم مجبوریم دربارۀ عقیم کردن زنان خیابانی است؛ موضوعی که در سال 1395 از سوی شهیندخت مولاوردی معاون امور زنان در نهاد ریاست جمهوری مطرح شد و پس از واکنش مردم، خانم مولاوردی عقبنشینی کرد و حتی تلاش داشت که موضوع را انکار نماید اما روسیاهی بر زغال ماند. فیلم مجبوریم در صحبت میان سارا و دوستپسرش، به این جریان نیز گریزی میزند. اما ماجرای عقیمسازی زنان بسیار ریشهدارتر از اینها است.
ماجرا از سال 1368 با ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی شروع شد. او سیاستهای تحدید نسل را که دیکتهشدۀ سازمان ملل متحد بود، اجرا کرد و دولت خاتمی نیز همان ریل را ادامه داد. طبق یک آمار غیررسمی، در طی یازده سال منتهی به سال 1379، چند میلیون زن در ایران عقیم گشتند، به طوریکه طبق برخی اظهار نظرات برخی از زنان حتی مطلع نشدند. درخصوص دولت هاشمی رفسنجانی آقای حجتالاسلام حاج سید مهدی رجایی دامت برکاته، آقازاده محترم حضرت آیتالله حاج سید محمد رجایی در روز 4 ماه صفرالمظفر 1415 نقل فرمودند: خانم مامایی که در بیمارستانهای قم کار میکرده به اهلبیت ایشان گفته است که "به مخدرات بگویید دیگر کسی برای زایمان به بیمارستان مراجعه نکند زیرا به پرسنل بیمارستانها دستور دادند که تا هر زنی مراجعه میکند اگرچه زایمان اول او باشد بهبهانهای مثل اینکه مادر در معرض خطر است، او را سزارین کنید و در ضمن لولههای او را ببندید و لازم نیست حتی به خود او بگویید که لولههای او را بستهاند"!
اظهارات خانم دکتر طاهره لباف در این خصوص جالب توجه است. او در رونمایی از مستند «راه بیبازگشت» تأکید داشت که «زنان، بدون اطلاع عقیم شدند فیلم مجبوریم، در واقع برای توجیه این اقدامات غربگرایان ساخته شده است.
نگار جواهریان در فیلم مجبوریم در نقش سارا ندایی، وکیل پایۀ یک دادگستری ظاهر میشود، یک وکیل سردمزاج که به دنبال احقاق حق گلبهار (پردیس احمدیه) است و مثلاً در جانب عدالتخواه ماجرا قرار دارد. لباس و چهرۀ سارا، مانند نسرین ستوده فعال حقوق مدنی، انتخاب و گریم شده است. جناب نویسنده/ کارگردان در اغلب مدت فیلم، مخاطب خود را با شعارهای عدالتطلبانۀ خانم وکیل سرگرم کرده اما ناگهان در ربع پایانی، نیت خود را با سخنان خانم دکتر پندار علن میکند. او میگوید که ما مجبوریم در این کشور زندگی کنیم و من آنها را عقیم میکنم تا بچههایشان در کنار خیابان رها نشوند. کارگردان در طول فیلم، حداقل هفت نوبت تصاویر شبهمستند از کارتنخوابها و مردمان بدبخت در بیمارستان و دادگاه و خیابان، نمایش داده و زمینه را برای سخنان خانم دکتر مهیا کرده است تا مخاطب را به این نتیجه برساند که ایران، جای زندگی نیست و خانم دکتر که عنقریب قصد مهاجرت دارد، کاملاً محق است.
خانم دکتر پندار اگرچه در نزد خانم وکیل، به سقطهای غیرقانونیاش اعتراف میکند اما همزمان کار خود را «اخلاقی» مینامد و تأکید دارد که «قانون» این «اخلاق» را درک نمیکند! با زمینههایی که فیلم چیده، مخاطب میفهمد که خانم دکتر پندار، قهرمان مورد نظر کارگردان است. نباید فروگذار کرد که این اخلاق، کاملاً جعلی و موهوم است و هیچ پشتوانهای ندارد و در هیچ کتاب یا مقالهای یافت نخواهد شد و صرفاً از ذهن مشوش یک فیلمنامهنویس و کارگردان مانند درمیشیان تراویده است. فیلم از همان سکانسهای اول که دکتر پندار را معرفی میکند، بدون ارتباط به قصه، به کارهای خیرخواهانۀ وی و دستگیریاش از دیگران یا خوشحالیاش از توالد نوزاد تأکید دارد بلکه بتواند او را نمایندۀ «اخلاق» معرفی کند و مخاطب را به این نظر برساند که امیدی به آینده نیست و مردم ایران، بدبختترین مردم جهان هستند!
انتخاب رنگ سیاه و سفید برای فیلم، در جهت القای همان دو قطبیِ «قانون ـ اخلاق» است که کارگردان ادعا دارد. چیزی که خوشبختانه در جهان واقع نیست. در ادیان توحیدی و در دین اسلام، اخلاق و قانون از یک منشأ ــ که ذات اقدس الهی باشد ــ صادر شده و با هم تقابل ندارند. اما دو قطبی واقعی که در پشت قصۀ فیلم پنهان شده این است که چطور یک فیلمساز میتواند هم مدافع قانونمداری باشد و هم از عقیمسازی و سقط جنین دفاع کند؟! سیاسیکاری جناب فیلمساز است که او را به این تناقض رسانده. او با این فیملش که در سال 1398 در دولت حسن روحانی ساخته، در نهایت مدافع عقیمسازی میشود تا به یک مالهکش سیاستهای غربگرایانه گردد. توجیه او برای لزوم عقیمسازی، ناامیدی از نسل آینده است.
رضا درمیشیان «مجبور» است که فیلم سیاهنما بسازد. او نسبت به آیندۀ ایران، ناامید است. و این البته نشانۀ خوبی برای جمهوری اسلامی است که غربباوران از ما ناامید باشند. باید از آن زمان ترسید که رؤسای جمهوری سر کار بیایند که بخواهند ما را با غرب مسیحی که دنبالچۀ صهیونیسم است همسو کنند.
درمیشیان فیلم «عصبانی نیستم» (1392) را برای طرفداری از محمد مصدق و ناسزاگویی به احمدینژاد ساخت. او حالا به «مجبوریم» رسیده است تا بگوید هر رئیس جمهوری که بر سر کار بیاید، آش همین است و کاسه همین. خوشبختانه اینطور نیست. سیاهۀ ناکامیهای جمهوری اسلامی درست در مواقعی بوده که رؤسای جمهور، به غرب اعتماد کرده و خواستهاند که دنبالهرو و مطیع آنها باشند. اما از سوی دیگر، موفقیتهای جمهوری اسلامی نتیجۀ عمل به دستورات خداوند متعال و امیدواری به وعدههای حضرت حق بوده است. پیروزیهای ما در دفاع مقدس، نابودی داعش، کنترل کرونا با واکسن داخلی، پیشرفت صنایع دفاعی و هستهای، فقط چند نمونه است.
حفرههای فیلمنامه و کارگردانی فراوانند. فیلمساز سعی کرده یک نگاه پاک و معصوم از گلبهار به دست دهد که عملاً خلاف واقعیت در خصوص زنان کارتنخواب است. انتخاب پردیس احمدیه نیز برای این نقش، باورپذیر نیست، مخصوصاً که بازی خوبی هم ندارد. ما نمیفهمیم که چرا گلبهار به مجتبی علاقهمند است و چرا همزمان از او میترسد و اصلاً گلبهار چه چیزی برای از دست دادن دارد؟ فیلمساز، مخاطب خود را به انحای مختلف فریب میدهد. یک مورد دیگر از فریبکاری او این است که در ابتدا اینطور القاء میکند که گلبهار برای اول بار است که برای فرزندآوری به عقد موقت تن میدهد اما بعد میفهمیم که این شغل مجتبی و گلبهار در چهار سال گذشته بوده است.
فیلم مجبوریم، پایینتر از یک فیلم معمولی و مانند یک بیانیه سیاسی و حزبی ظاهر میشود، حزبی که دستش از قدرت کوتاه شده و حالا سعی دارد به زمین و زمان فحش بدهد و خطاهای دوران زمامداری خود را نیز با تعاریف جعلی از قانون و اخلاق و سیاست، توجیه کند. تماشای فیلم مجبوریم با تماشا نکردنش یکسان است، زیرا بهزودی از ذهن تماشاگرانش محو خواهد شد.
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
عکس/ نوشته حکاکی شده روی انگشتر رهبر انقلاب چه بود؟
عکس/ حضور مخبر در اجتماع حمایت از غزه در میدان انقلاب
عکس/ رونمایی از جدیدترین دیوارنگاره میدان جهاد
عکس/ اهدای انگشتر توسط رهبر انقلاب به شیخ زکزاکی و همسرش
سحر دولتشاهی و رامبد جوان در مراسم تشییع پیکر آتیلا پسیانی/ عکس
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد
پخش سری جدید «پایتخت» به نوروز میرسد؟
پسر احمدرضا عابدزاده جواب بیرانوند را داد
اینفوگرافیک/ دلایل خوابرفتن دستوپاها چیست و چه باید کرد؟
انفجار عامل تروریستی حین انجام عملیات بمب گذاری در سیستان و بلوچستان/ دومین تروریست متواری گشت
شوک 700 میلیون یورویی منچستر به رئال در جذب امباپه!
بهای پایه طرح ترافیک ۷۵ هزار تومان میشود/عوارض ۳۵ درصدی برای مجوز احداث و نصب آنتنها و دکلها
حادثه تلخ سوختگی برای دختر دوچرخهسوار ایران
بارش برف و باران در نقاط مختلف کشور
زمان دقیق واریز عیدی کارمندان، کارگران و بازنشستگان ۱۴۰۳ اعلام شد
دستور ویژه اژهای به قضات: با سرعت به موضوع تخلفات انتخاباتی ورود کنید
برای باز شدن پنجره؛ نام پرسپولیس در بین «ممنوعها»/ خطری سرخها را تهدید نمیکند
۷ بازیکن نکونام در آستانه از دست دادن بازی با استقلال و دربی!
مشکل حادی تاکنون در حوزه انتخابات و فعالیت کاندیداها نبوده است/ تاکنون جرم انتخاباتی نداشتهایم
شکایت باشگاه الشباب از رونالدو به خاطر حرکت غیر اخلاقی
ورود سامانه بارشی جدید به کشور طی فردا
این نشانه ها می گوید شما فردی عاقل هستید ولی کسی متوجه آن نیست
آغاز فروش ارز به متقاضیان سفرهای هوایی/ نحوه دریافت ۱۰۰۰ یورو
برزیل قهرمان جهان شد/ ایران با پیروزی قاطع مقابل بلاروس سوم شد