به گزارش روزپلاس، در میان مخاطبانی که سینمای اصغر فرهادی را دنبال میکنند، همواره یک دوگانه قابل تامل وجود دارد، یک دو قطبی عجیب هنری که از زوایای مختلفی قابل بررسی است.
فرهادی با فیلم «جدایی» توانست نخستین اسکار فیلم خارجی را برای ایران کسب کند، اما اغلب مخاطبانش در داخل ایران، علی الخصوص طبقه نخبهگان، همچنان در میان آثار او، «درباره الی» اثر مورد علاقهاشان محسوب میشود.
در فیلم «درباره الی» با مرگ دختری به نام الی، یک تجمع اجتماعی خاص خاص از طبقه متوسط، از جهات گوناگونی مورد ارزیابی قرار میگیرد. این تجمع قبل از مرگ «الی» از زیرساختی همدلانه برخودار است و با مرگ الی، جامعه کوچک طبقه متوسط از حل بحرانش، درون یک اجتماع کوچک عاجز است.
زوجهای طبقه تحصیلکردهای که از دوران دانشجویی با یکدیگر آشنا هستند اما با وقوع یک بحران کوچک، فضای همدلانه اجتماعی و همگرایی نسبی آنها به ناتوانی درک احساسات میانجامد و شرایط حفظ یک هسته اجتماعی را از دست میدهند. همین پیشفرض را برخی کارشناسان و تحلیلگران سینما به کلیت جامعه تعیمم میدهند. واکنش این طبقه در برابر هر بحران، آنارشی و پرخاشگری درونی است، مثل سیلی که امیر به گوش همسرش، سپیده میزند و از قضا این فیلم همزمان با رخدادهای ملتهب 1388 روی پرده سینما میرود.
در متن «جدایی» مفاهیمی مغایر با فیلم «درباره الی» وجود دارد. گسستهای اجتماعی در فیلم جدایی هویدا میشود. فیلمهای فرهادی پس از درباره الی، با وجود بحرانهای بزرگ در متن آثارش همواره گرایش به پررنگ کردن گسستهای اجتماعی دارد و میل به فضای همدلانه در ضمیر ناخودآگاه تماشاگر شکل میگیرد. فیلمساز عمدتا برای اینکه در دام قضاوت نیفتد، عمدتا از نقطهنظری متفاوت، قضاوت را به مخاطب واگذار میکند.
«قهرمان» آخرین ساخته اصغر فرهادی که در جشنواره کن به نمایش درآمد به یک سئوال بزرگ درباره از میان رفتن پیوندهای اجتماعی پاسخ میدهد. فرهادی با وسواس و ظرافت خاصی، نشان میدهد عامل گسستهای اجتماعی در متن جامعه نهفته است. بهرام شخصیت منفی فیلم فرهادی به دلیل یک انتقام خانوادگی(خواه شخصی)، هیچ انگیزشی برای ایجاد تعامل اجتماعی در رابطه با رحیم ندارد.
فرهادی آینهای را به مراتب شفافتر در مقابل دیدگاه جامعه اجتماعی بحران زده ایران قرار میدهد و با برجسته کردن شخصیت بهرام نشان میدهد، این بحران در متن جامعه توسط افراد ساخته میشود و عامل یک گسست اجتماعی میشود و گرنه مقامات زندان و NGO های فعال مردمی در پی حل بحران فردی رحیم هستند.
«قهرمان» فرهادی مسیر درستی را به مخاطبش نشان میدهد. بحران اجتماعی کوچکی از محدوده ناشناختهای به مسئله متنی بزرگ جامعه تبدیل میشود و این بحران از داخل اجتماع تولید میشود و سازنده با روایتی شفاف اما پیچیده، این بحران اجتماعی را با قضاوت خودش ارائه میدهد.
فرهادی با روش هوشمندانهای سئوالاتی را در مقابل جامعه قرار میدهد که مخاطب نتواند به سادگی از آنان عبور کند. «قهرمان» یک هزارتوی اخلاقی پیچیده است که مخاطب خود را در یک آزمون سخت قرار میدهد. همذاتپنداری مخاطب با شخصیت رحیم نشان میدهد، برخلاف آثار پیشین فرهادی از قضاوت نگریخته است.
«قهرمان» روایت مردی مظلوم است که به دلیل بدهی عدم توانایی برای بازپرداخت بدهی خود در زندان گرفتار شده است. نامزد او کیفی با محتوای هفده سکه طلا را در خیابان پیدا کرده و رحیم قصد دارد با فروش آنان بدهی خود را پرداخت کند. رحیم در آخرین لحظه عقب نشینی میکند و این راه را نادرست میداند. اصغر فرهادی هر چند ادعا به مشی اخلاقگرایانه عرفی در آثارش دارد، اما در ذات آثارش ما با نسبیگرایی اخلاقی مواجه نیستیم.
آنچه رحیم را از مال غیر فروشی باز میدارد، گرایشات مذهبی در وجود اوست. هرچند پس از جدایی و سکانس پایانی که راضیه (ساره بیات) حاضر به ادای قسم دروغ به قرآن مجید نمیشود، بسیاری فرهادی را به متهم به مذهبگرایی افراطی حتی در آثارش کردند. از آن پس عصاره نگرش مذهبی به لایههای زیرین فرهادی فرو رفتند. مگر میشود فردی در زندگی شخصی دارای تربیتی مذهبی بوده، ناگهان کج راهه را در اثرش به مخاطب خود توصیه کند؟
اشکال کار امثال فرهادی و کیمیایی دقیقا همین است که ذاتا در زندگی شخصی اصولگرا (نه به معنی سیاسی) هستند، اما از هیچ تلاشی فروگذاری نمیکنند، برای اینکه اصلاح طلب به نظر برسند.
رحیم سعی می کند صاحب این کیف را پیدا کند و با انجام این کار به نمادی از صداقت و وجدان تبدیل می شود و توجه رسانه ها را به خود جلب می کند و حالا افرادی پیدا میشوند که میخواهند به او کمک کنند تا شاید بتواند راهی پیدا کند و بدهی خود را بازپرداخت کند.
آهسته اما بی امان، فرهادی به ما یادآوری می کند که زندگی یک افسانه نیست. رحیم، قهرمان اصلی او، مرد نیکوکار اما بد شانسی است که گرفتار یک انتقام خانوادگی توسط بهرام شده است. بهرام حاضر است رحیم در زندان بماند اما طلب خود را با هیچ منطقی پس نگیرد.
«اصغر فرهادی» در آثار پیشین خود همواره بر نسبیگرایی اخلاقی {به صورت ظاهری و نمایشی} تاکید داشت، اما در قهرمان نسبیت معنا پیدا نمیکند و کارگردان قضاوت آشکار ارائه میدهد و از طرفی هرگاه فرصتی پیدا میکند مفهوم «نوعدوستی ایرانی» را برجسته میکند.
نقد صریح فرهادی به شبکههای اجتماعی و رسانهها در این فیلم آشکار است. نقطهنظر واقعی کارگردان دقیقا همین چیزی است که در این پاراگرافها نوشته شده است. شبکههای اجتماعی سلاحی مخرب و کشنده در دست مردم است که علیه مردم عمل میکنند.
رحیم یک تصمیم درست را اتخاذ میکند و ناگهان از محبوبترین تبدیل به منفورترین میشود و اینجاست که وضعیت آشفته شبکههای اجتماعی توسط فرهادی مورد انتقاد جدی قرار میگیرد. اینکه شبکههای اجتماعی و رسانهها چقدر سهم بسزا و گاهی مخرب در رویکردهای اجتماعی کلان دارند را فرهادی نادیده نمیگیرد. روش بازنمایی فیلم در جشنواره کن به صورت غلطی صورت میپذیرد، در حالی که فرهادی منتقد شبکههای اجتماعی است اما از او درباره فضای بسته شبکههای اجتماعی سئوال میشود. فرهادی در قضاوتهای اخلاقی – اجتماعی صریح خود در فیلم قهرمان یک اخلاق گرای تمام عیار و منتقد ولنگاری شبکههای اجتماعی است.
کارگردانی که همواره مورد انتقاد جدی قرار میگرفت که از عیان کردن موضع و بینش رسمی خود طفره میرود، تمام قد پشت قهرمانش رحیم میایستد و کارگردان در جایگاه یک مصلح اجتماعی قرار میگیرد تا یک منافق ضد اجتماع مثل «بهرام» را قضاوت کند و این نفاق توسط بهرام در جامعه گسترش پیدا میکند.
طبیعی است که در دستهبندی کنونی و غیرسینمایی در رسانهها اغلب از عنوان سینمای اجتماعی نام برده میشود که گفتمان انتقادی اجتماعی را دنبال میکند و این گونه محتوا زده هیچ ارتباطی با نقد سیاسی ندارد.
نقد اجتماعی فرهادی در قهرمان به نادیده گرفتن مصالح اخلاقی و فردی و جمعی میپردازد و نمایش ویرانههای تخت جمشید یک طعنه بسیار خاص در فیلم به شمار میرود.
این فیلم با ملاقات رحیم با شوهر خواهرش حسین (علیرضا جهاندیده) در مقبره خشایارشا اول، آغاز میشود. این ویرانه در فیلم تبدیل به سمبل میشود. شاید گفتمان برجسته سازی تمدن ایرانی را بارها از رسانهها و تربیونهای مختلفی شنیدهایم که نسخه رجعت به گذشته را با پیش کشیدن تاریخ و تمدن چند هزاره ساله ایرانی مطرح میکنند، اما واقعیت این است که نوعدوستی ایرانی در لایههای زیرین اجتماعی از میان رفته و شخصیت «بهرام» (محسن تنابنده) تقریبا به نمادی از میان رفتن اعتبار و ارزشهای فرهنگی مثل خرابههای تخت جمشید شده است.
صعود و نزول رحیم از داربست هایی که بر روی مقبره خشایار شاه قرار دارد یکی از معدود لحظات تقریباً نمادین در «قهرمان» است که نشانهای از ظهور و سقوط بعدی او را در شبکه های اجتماعی پیش بینی میکند.
قهرمان به عنوان اثری اجتماعی با وضوح بیشتری به مسائلی فراتر از زندگی شخصیتهایش میپردازد و البته شخصیتها هر کدام در متن اثر یک کارکرد اجتماعی خاص دارند. یکی از مولفههای روایی مهم انتقاد به رفتارهای سختگیرانه بهرام اختصاص است و بخشش نکردن او و رویکرد کاملا شرورانهاش به قربانی شدن رحیم میانجامد. فضای اجتماعی ایران کاملا دچار یک فضای کاملا سیاه و سفید است و قهرمان جدل قربانیان و شرورها را به تصویر میکشد.
ترحم اجتماعی در زیست مردمی رنگ باخته است و در واقع بخشی از جامعه (رحیم) توسط بخشی دیگر (بهرام) در حال قربانی شدن است و بیننده قهرمان دچار یک همدردی مستمر با رحیم است و نمیتوان از چنین جدل ذرهای استنباط سیاسی کرد.
یکی از سکانسهای تاثیرگذار فیلم برخورد اتفاقی رحیم با بهرام در بازار است که بیش از جدل حجت(شهاب حسینی) و نادر(پیمان معادی) در فیلم جدایی بر تماشاگر تاثیر میگذارد.
قهرمان در ادامه مسیر فیلمساز فرهادی، اثر خوشایندی است که علاقهمندان فرهادی برای اکران آن لحظهشماری میکنند.
توده ۱۸ کیلویی از بدن یک بانوی بهشهری خارج شد
ویدیو/ زورگیران موش شدند
دیوارنگاره میدان ولیعصر؛ اسرائیل از خانه عنکبوت سست تر است
عکس/ پوستر رسانه KHAMENEI.IR در پی پاسخ تنبیهی ایران به رژیم صهیونیستی
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
بازدید قلعهنویی از باشگاه آلانیا اسپور ترکیه + عکس
دیدار نابغه کشتی جهان با عبدالرشید سعداللهیف در مدینه+عکس
عکس/ اسبسواری دختر ۶ ماهه سردار آزمون
قاب عکسی آخرالزمانی از شهر خانیونس پس از خروج نیروهای اسرائیل از آن!
عکس/ پیام تبریک رونالدو به مسلمانان
حضور بن سلمان در نماز عیدفطر/عکس
نخستین تصویر از هلال عید فطر / عکس
ویدیو/ زورگیری در اتوبان صدر تهران
اولین عکس از همسر رضا داوودنژاد در مراسم خاکسپاری
عکس/ حضور رئیس قوه قضائیه در راهپیمایی روز قدس
عکس/حضور رئیس مجلس در راهپیمایی بزرگ روز قدس
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
تصویر/ کودک بلوچ که در حملات تروریستی گروهک جیشالعدل مجروح شد
تصویر ۲ تروریست به هلاکت رسیده در چابهار
اولین تصاویر از شهدای حادثه تروریستی چابهار
گزارش تصویری/ شب قدر متفاوت در جزیره کیش
عکس/ انگشتر اهدایی آستان قدس به شهید زاهدی
تصویری دیده نشده از شهید زاهدی در سال ۱۳۷۵ | دو سردار شهید در یک قاب
تصاویری از ۷ مستشار نظامی شهید شده در حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه
تصاویری از پسر آیت الله هاشمی رفسنجانی و سیداحمد خمینی در مراسم شب قدر
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
درج نام مادر روی کارت ملی منتفی شد؟
کدام خودروها مشمول مالیات شدند؟
جام عجیب به لژیونر ایران رسید/ سوپرشیلد بالای سر رفت! + عکس
اینفوگرافیک/ از پایگاه هوایی «نواتیم» چه میدانید؟
شگفتانگیزان لیگ برتر والیبال؛ موهایی که سپید شد
زورگیران اتوبان صدر دستگیر شدند
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
مالکان استقلال و پرسپولیس مشخص شدند
آغاز ثبت سفارش کتابهای درسی سال تحصیلی جدید از اردیبهشت ماه
چمران: خطر زلزله بیخ گوشمان است
کامران قاسمپور رقیب حسن یزدانی برای المپیک پاریس شد؛ جنگ گلادیاتورها!
ماجرای تنبیه بدنی یک دانش آموز در سیستان و بلوچستان چه بود؟
صفحه یک روزنامه اسرائیلی/ اسرائیل و ایالات متحده در حال آماده شدن برای پاسخ ایران هستند
ماجرای فوت پرستار کرمانشاه چه بود؟
آغاز اعزام زائران عمره مفرده از سوم اردیبهشت
برنامه امتحانات نهایی خردادماه ۱۴۰۳ اعلام شد
زمان ثبتنام کلاس اولیها اعلام شد/ متولدان نیمه دوم سال هم ثبتنام میشوند؟
قیمت روز محصولات ایرانخودرو یکشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۳
هشدار پلیس فتا نسبت به کلاهبرداری در پوشش پرداخت فطریه و کفاره
عکس/ حضور زیاد نخاله در مراسم روز قدس تهران
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
عکسی از قالیباف در مراسم وداع با شهیدان سردار زاهدی و صالحی روزبهانی
عکس/ ماشین عجیب و غریب عادل فردوسی پور
بی تفاوتی عجیب اتحادیه جهانی به ستاره های کشتی ایران در قهرمانی آسیا
سامانه بارشی در راه ایران/ آخر هفته بارانی در این استانها/ بارشها کی به تهران میرسد؟
قیمت دلار، یورو و ۴۴ ارز دیگر امروز ۱۵ فروردین /قیمت افغانی امروز چند شد؟
عسل حیدری از درخشش تیم ملی هاکی روی یخ روایت میکند/ به افتخار دختران یخی
آخرین پست اینستاگرامی رضا داوودنژاد+عکس
دوربینهای طرح ترافیک تهران با نرخ جدید روشن شد
وزارت کشور تصمیمی برای تعطیلی بوستانها در روز ۱۳ فروردین نگرفته است
حداقل حقوق ۱۴۰۳ یک کارگر چقدر است؟/ عکس
وضعیت پارک های تهران در سیزده بدر/ برنامه های همزمان روز طبعیت و شهادت حضرت علی (ع)
چرایی افزایش تعرفه اینترنت و مهم ترین تعهد اپراتورهای ارتباطی
فدراسیونی بدون رییس!
دروغ 13 مرجانه گلچین برای دیده شدن
آسمان بارانی و همراه با رعد و برق چند روزه در ۱۷ استان ایران
مذاکره با پرسپولیس انجام شد/ هافبک گلزن در آستانه توافق با سرخها
هشدار برای این استانها صادر شد/ کدام استانها روز سیزده بدر بارانی دارند؟
نگاهی به مهمترین مصوبات مجلس در سال ۱۴۰۲
اینفوگرافیک/ چه زمانی نباید خرما بخوریم؟
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
بانک صادرات ایران پشتیبان تولید و اشتغال خواهد ماند
پیام تبریک مدیرعامل شاراک به مناسبت ۲۹ اسفندماه سالروز ملی شدن صنعت نفت
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری