روحانی تمام تخم‌مرغ های دولت را در سبد برجام گذاشته بود/ اوضاع سیاست خارجی در هشت سال دولت تدبیر وامید وخیم تر شد/ حضور آقای رئیسی فرصتی نادر برای دستگاه سیاست خارجه است

یکی از این حوزه ها که خیلی اتفاقات را برای خود رقم زد دستگاه دیپلماسی بود که مهمترین ان شاهد خروج امریکا از برجام بودیم که می توان به ضررس قاطع گفت دولت تمام تخم مرغ های خود را در برجام گذاشته بود و این اقدام تمام نقش های دولت را نقش بر اب شد. همین امر باعث شد دستگاه دیپلماسی تمام نگاه خود را به اروپا و امریکا داشته باشد و از برخی کشورهای مهم و کلیدی دست بکشد. حالا برخی از تحلیلگران براین باور هستند کار دولت رییسی در بخش دیپلماسی بسیار سخت و دشورا است.

در همین باره خبرنگار روزپلاس با مصطفی خوش چشم تحلیلگر مسائل بین الملل به گفت و گو پرداخته است:

انتخاب آقای رئیسی یک فرصت نادر را به دستگاه سیاست خارجی می دهد تا یک تحولی که بیش از 20 سال در این حوزه اتفاق نیفتاده است ایجاد شود. در 20 سال گذشته به جهت فشارهای روزافزون امریکا در حوزه های گوناگون تمام توجه دستگاه سیاست خارجی به امریکا معطوف شده و گاه به شکلی انفعالی و واکنشی فقط در پی پاسخگویی به فشارهای طرف امریکایی برآمدیم و علیرغم اینکه طرف امریکایی بر اساس طرح و استراتژی مدون این فشارها را وارد می کرده، شیوه برخورد با این فشارها به شکل منسجم، مدون و یک استراتژی کلان نبوده و بیشتر در واکنش به اقدامات طرف امریکایی ما واکنش نشان دادیم. به همین دلیل آسیب هایی بر حوزه سیاست خارجی وارد شده از جمله این که جامع نگر نبوده، کنشگری را از دست داده، متعادل و متوازن نبوده و هدفمندی کلان را بر اساس اقتضائات روز مدنظر قرار نداده است.

 بنابراین، با توجه به اتفاقی که در این چند سال در این حوزه مهم و حیاتی بوجود اماده دولت آقای رئیسی در حوزه سیاست خارجه تحول آفرینی خواهد کند تا بر اساس یک استراتژی جامع نگر، متعادل و سازنده روابط خارجی با همه مناطق و کشورهای جهان و توجه بیشتر به کشورهایی که در طول 8 سال گذشته نادیده گرفته شدند مانند امریکای لاتین، آفریقا، چین و روسیه و دیگر کشورهایی که حاضر هستند بر اساس احترام متقابل با ما کار کنند و همچنین گسترش همکاری ها و روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه و استفاده از فرصت هایی که در تنازع بین روسیه، ترکیه، عربستان و قطر پیش آمد، چنین استراتژی دنبال شود و همچنین خصیصه سوم این طرح می بایست ایجاد کنشگری در دستگاه سیاست خارجه باشد. سیاست خارجه ما اولاً هدفمند باشد و بعنوان هدف و اولویت اول به بهبود معیشت مردم و اقتصاد ملی از طریق افزایش تجارت خارجی و صادرات بپردازد. 

این 4 خصیصه یعنی داشتن استراتژی جامع نگر، متعادل و متوازن سازی در روابط خارجی، کنشگرانه و کنشگر کردن دستگاه سیاست خارجی و مبتکر کردن آن و ایجاد تحرک برای استفاده از ابتکار عمل های بیشتر و همچنین هدفمند شدن با اولویت اقتصادی می بایست دستور کار دولت آقای رئیسی باشد و استراتژی را بر این مبنا تدوین و تدبیر کنند. 

بله. پر واضح است برای این کار می بایست در انتخاب وزیر خارجه دقت بسیاری شود. برای انتخاب وزیر خارجه قطعاً می بایستی از یک مکانیسم صحیح استفاده کرد تا شخصی که قابلیت های آن را داشته باشد که به دنبال این 4 خصیصه برود و دستگاه قدیمی و شاید غیرروز آمد شده یا روزآمد نشده سیاست خارجه ایران را روز آمد کند و اگر چنین شخصی با این خصیصه ها و این نوع نگاه نباشد می بایستی یک تیم برای ایجاد این تحول مشغول به کار شود، بهمراه وزیر خارجه سعی کنند که این کار را انجام دهند.

این آسیب 20 ساله است که 8 سال گذشته به مراتب بدتر شد. آسیب هایی که وجود دارد و دولت آقای روحانی در 8 سال گذشته وضعیت را وخیم تر کرده است چون همه نگاهش به سمت رفع تنش با امریکا و برجام معطوف شد و هیچ توجهی به مناطق دیگر دنیا نشد که همین امر باعث شد کنشگری و ابتکار عمل از دست خارج شود. جمهوری اسلامی ایران که تا سال 2015 کشور را تحت تاثیر برجام در همه حوزه های منطقه ای گذاشته بود ناگهان به کشوری تاثیرپذیر حتی در سرزمین های تمدنی خود در منطقه قفقاز تبدیل شد که کمترین میزان اثرگذاری را در جنگ قفقاز داشت که این امر باعث تاسف است. می بایست هر چه سریع تر با به دست گرفتن ابتکار عمل از همین الان در این راستا اقدامات عاجلی را شروع کنیم و حتی در خصوص برجام طرح منفعلانه ای بود که یکی از دلایل شکست برجام منفعلانه برخورد کردن با مقوله اختلاف با امریکا بود و حتی سیاست مقابل فشارهای امریکا در چارچوب برجام هم می بایست به مراتب تکمیل شود و مولفه های دیگری به این بسته سیاسی اضافه شود. مذاکره نباید تمام و تنها ابزار مورد استفاده باشد بلکه در کنار آن می بایست از کم تاثیر و بی تاثیرسازی تحریم ها بر اساس طرح های کوتاه، میان و بلند مدت با استفاده از فعال سازی اقتصاد داخلی، منطقه ای و بین المللی در فاز پدافندی استفاده شود و در فاز آفندی هم می بایستی از همه ابزارها و اهرم های موجود هم استفاده شود تا فشار به طرف امریکایی وارد شود. 

قطعاً. هدف آقای رئیسی تنش زدایی با کشورهای منطقه ای به منظور افزایش تجارت خارجی و صادرات و بهبود وضعیت اقتصادی است. اما این مسئله به تصمیم رقبا و کشورهای متخاصم هم بسیار بستگی دارد از جمله باید عربستانی ها نگاه خود را به لحاظ راهبردها و استراتژی ها عوض کنند، مذاکراتی که اخیراً شروع کردند به نظر می رسد فقط بر پایه تاکتیکی بود و بر اساس نگاه تاکتیکی در ارتباط با جنگ یمن در این مذاکرات حاضر شدند. اگر عربستانی ها نگاه خود را تعمیق کنند یعنی بعد از شکست های فضاحت باری که در طول یک دهه گذشته در منطقه از ایران و محور مقاومت خورده اند و حالا که آقای نتانیاهو و ترامپ هم از قدرت رفته اند و عربستانی ها در مواجه با ایران تنها مانده اند، اگر بر سر عقل بیایند و به دنبال تنش زدایی باشند قطعاً آقای رئیسی هم بدنبال تنش زدایی خواهد رفت در صورتی که عربستانی ها همان رفتار سابق را نشان دهند که این بار پاسخ های قاطع تری را خواهند گرفت. بنابراین بستگی به رفتار رقبای منطقه ای ایران دارد.

بعید است به جهت اینکه آقای ظریف قبل از آقای رئیسی در لیست این تحریم ها بود و شاهد بودیم ایشان چندین تور بلندمدت به اروپا و دیگر کشورهای جهان داشت. امریکایی ها به خوبی می دانند اگر بخواهند در برجام وارد شوند و برجام را احیا کنند و از طریق مذاکره به نتیجه برسند می بایست این گونه تحریم ها را تعلیق یا لغو کنند و به خوبی واضح است که امریکایی ها هیچگاه اگرچه این ادعاها درباره آقای رئیسی درست نبوده و نیست اما هیچگاه حقوق بشر برای طرف امریکایی معنای باارزشی نبوده و مفاهیمی همچون حقوق بشر، دموکراسی و غیره تنها ابزاری برای وارد آوردن فشار است در صورتی که طرف امریکایی بخواهد به مذاکره ورود کند قطعاً خود تدبیری می کند تا این تحریم ها را بردارد چرا که هدف طرف امریکایی حقوق بشر نبوده و نیست و حتی با همان معیارها و موازین اشتباه و تعریف شده از سوی غرب هم هیچگاه حقوق بشر اولویت امریکایی ها نبوده و همواره بدنبال استفاده از این گونه ابزارها برای وارد آوردن فشار سیاسی و گرفتن امتیاز استفاده می کنند والا شاهد بودیم هم آقای ترامپ و هم آقای بایدن در مورد قصابی آقای قاشچقچی به بن سلمان سخت نگرفتند.

هدف آقای رئیسی در حوزه سیاست خارجی قطعاً از کشورهای همسایه بویژه محور مقاومت شروع می شود. این پیامی برای طرف امریکایی و اسرائیلی دارد برای این که بدانند نگاه جدیدی به صحنه آمده و قطعاً این نگاه، نگاهی کنشگرانه است که ابتکار عمل را سعی می کند بدست بگیرد. این اقدام آقای رئیسی باید مورد استقبال همه ما قرار گیرد به جهت این که فرصت را مغتنم دانستند تا بلافاصله طرح های منطقه ای را به اجرا بگذارند.